T.a.v. antidepressiva is recent naar voren gekomen dat de meeste antidepressiva niet goed werken bij kinderen. Uit een grote studie van Cipriani et al blijkt alleen fluoxetine significant beter te werken bij jongeren dan een placebo (zie ook Antidepressiva bij jongeren met depressie).

Nadere analyse van de depressieve klachten bij jongeren toont aan dat slechts een deel leidt aan de klassieke depressie en een ander deel in een ‘sombere ’ periode terecht is gekomen zonder duidelijk doel en perspectief. Deze duistere periode bij de jongeren is wezenlijk anders dan de depressie. Helaas is het moeilijk bespreekbaar. Schaamte, onvermogen van de omgeving om hier adequaat op te reageren en het (ten onrechte) labelen van deze toestand als depressie, maakt dat men veel te lang in deze periode blijft ‘hangen’. Helaas is de defintie van depressie in de geneeskunde lang niet altijd scherp (zie bijv. de definitie van depressie symptomen).

Het grote verschil met depressie is dat deze groep jongeren primair een ideaal in het leven mist. De klassieke ‘stippen op de horizon’ (opleiding, vinden van een baan, partner en een gezin) voldoen steeds minder. Er moet iets anders zijn, maar wat? De tijden worden onzeker: er is niet één baan in de toekomst, maar er zullen er meerdere zijn; welke vervolgopleiding is voor mij geschikt?; woon en leefomgeving zullen waarschijnlijk meerdere keren wisselen; pensioen en oude dag situatie zijn hoogst onzeker etc. De nieuwe generatie groeit op in een wereld waarin heel veel aan het veranderen is. De oude paradigma’s voldoen niet meer en de nieuwe zijn nog niet helder of worden nog niet als zodanig herkend. Kortom: een periode van grote onzekerheid en (te) weinig steun van ouderen en leraren die veelal nog vastzitten aan de oude denkbeelden.

In de oude yoga en de Indiase Vedanta-filosofie wordt deze fase uitgebreid beschreven. Het is een staat die bekend staat onder de naam vairagya. Dit is een lastig begrip dat veelal vertaald wordt met onthechting en het heeft betrekking op het loskomen van wensen en bezittingen en het zich richten op de essentie van het leven. De stam van het begrip vairagya heeft betrekking op ‘ontkleuring’. Normaliter vindt dit proces plaats in de latere fasen van het leven en niet zelden aan het einde daarvan. Hoewel het in iedere levensfase kan optreden is (of beter gezegd was) het zeldzaam op jonge leeftijd. In de huidige tijd zijn er echter steeds meer jongeren die kenmerken van deze staat hebben. Hoewel de somberheid mogelijk lijkt op die van depressie, is hij wezenlijk anders en kan ook op een heel andere manier benaderd worden. Het bespreekbaar maken van de somberheid, het ondersteunen van de jongeren bij hun zoektocht naar ‘zingevende doelen’ in het leven, het formuleren van nieuwe idealen en het aanbieden van een veilige omgeving om hierover te denken en te spreken, is al een groot hulpmiddel.

Het is van het grootste belang dat er goed onderscheid gemaakt wordt tussen de verschillende vormen van somberheid. Een echte depressie zal over het algemeen niet goed reageren op het bespreekbaar maken en ontdekken van het ideaal, terwijl de ‘existentiële somberheid’ heel goed hierop reageert. Het bespreekbaar maken, het ontdekken dat men niet ‘ziek’ of afwijkend is en het ontdekken dat er mogelijkheden zijn om uit deze periode te komen, zijn ware ‘eyeopeners’.

Het type somberheid dat hoort bij vairagya is al heel lang bekend. Een oud Indiaas geschrift, de Yoga Vasishtha behandeld deze vorm uitgebreid. Het vertelt over deze staat bij de jonge prins Rama dit op de leeftijd van 16 jaar al diep in deze staat terecht kwam en hoe hij door het onderricht van de wijze Vishvâmitra bevestigd werd. Vairagya kent vele diepten en het is bijzonder als jonge mensen hier al contact mee maken. Toch lijkt het erop dat in onze tijd meer jonge mensen met dit type somberheid in aanraking komen. Zowel in de privésituatie als op de middelbare scholen zal men meer aandacht moeten schenken aan het begrip ‘somberheid’ en de verschillende vormen moeten leren onderscheiden. Het bespreekbaar maken in een veilige omgeving is van het grootste belang en we moeten er voor waken om alles zonder meer onder te brengen in het containerbegrip depressie.

Auteur: Mehdi Jiwa