Na veel jaren van onderzoek naar de mogelijkheden van menselijke ontwikkeling zijn een drietal pijlers duidelijk geworden: Kennis, Meditatie en de Retraites. Zij zijn van grote waarde voor menselijke ontwikkeling. Toch moeten wij niet te snel denken dat we begrijpen wat met deze begrippen wordt bedoeld. Laten we ze eens nader beschouwen en proberen te ontdekken waarom ze zo belangrijk zijn en wat precies bedoeld wordt met Kennis, Meditatie en Retraites.

Kennis, Meditatie en Retraites hebben ieder drie duidelijk te onderscheiden niveaus. Het eerste niveau is kennis in de vorm van informatie. De kennis lijkt van buiten te komen en we moeten er nog zelf mee aan de slag gaan om deze informatie om te zetten tot kennis. Pas nadat wij er zelf ervaring mee hebben opgedaan, kunnen wij spreken dat de informatie kennis is geworden.

Het tweede niveau van kennis is dat de kennis gebruikt gaat worden in de praktijk  van alledag. We moeten de kennis niet alleen gebruiken in bepaalde situaties en onder bepaalde omstandigheden, maar ze moeten geïntegreerd worden in alle activiteiten die wij dagelijks uitvoeren. De zenmeester Dogen (1200-1253) beschrijft het als volgt: ‘Er op uitgaan en alle dingen bevestigen met het eigen zelf is misleiding; wanneer alle dingen naar voren komen en we door hen bevestigd worden is dat verlichting’. Niet voor niets wordt Zen wel eens ‘de religie van de dagelijkse handelingen genoemd’.

Het derde niveau van kennis is de doorleefde kennis, de wijsheid. De mens is als het ware één geworden met de kennis. Er is geen verschil meer tussen de kennis aan de ene kant en de mens die de kennis heeft aan de andere kant. Dit wordt wel aangeduid met het mysterieuze begrip prajna. In de Bhagavad Gita wordt dit sthitaparjna genoemd: de mens is één geworden met de kennis; dit kan men wijsheid noemen.

Ook de meditatie kent drie niveaus: het eerste niveau is het niveau van de verschillende oefeningen in meditatie; het tweede niveau is de vertaling van de meditatie in de stroom van dagelijkse handelingen. In deze fase is er geen wezenlijk verschil meer tussen de meditatie als oefening en het leven in de wereld. Hier is het vers uit het 12e hoofdstuk van de Bhagavad Gita van toepassing: Hij door wie de wereld niet in verwarring wordt gebracht en die zelf niet in verwarring wordt gebracht door de wereld en die vrij is van vreugde, afgunst, angst en verdriet, is Mij dierbaar.

In het derde niveau is de meditatie van het individu opgegaan in de meditatie die door de gehele schepping loopt. Het individu mediteert niet meer; de meditatie stroomt door het individu zoals het door alle wezens heen stroomt en alles met elkaar verbindt. Dit heeft niet allen betrekking op mensen, maar verbindt ook dieren, planten en de minerale wereld met elkaar. Alles is met alles verbonden en niets staat op zichzelf. Er is geen afgescheidenheid meer; de microkosmos (het individu) en de macrokosmos (het geheel) zijn een geheel.

Ook retraites kennen drie te onderscheiden niveaus: het eerste kan wel omschreven worden aan de hand van de metafoor van de ‘oase’. De mens heeft van tijd tot tijd rust nodig om even bij te tanken. Hij heeft fysieke, mentale en ook spirituele rust nodig. Voorts heeft hij voedsel nodig. Niet alleen fysiek voedsel, maar ook geestelijk en spiritueel voedsel. Dat kan allemaal gevonden worden tijdens een retraite. Het tweede niveau kan omschreven worden als een plaats waar ‘stille hoekjes’ zijn om heel eerlijk in je innerlijke spiegel te kijken en te overwegen hoe het met je gaat en te ontdekken of je op koers bent in je leven of dat je misschien van je koers afgeraakt bent. Het is het moment om heel stil te overwegen wat de natuurlijke volgende stap in leven zal zijn. Dit is een heel intiem proces en kan plaats vinden binnen de veilige omgeving van de retraite.

De derde fase van de retraite wordt wel beschreven als ‘thuiskomen’, alsof je na een lange tijd weer helemaal thuis bent, waar alles goed is. Er is dan eigenlijk niets meer dat gedaan of bereikt moet worden. Het is helemaal goed zoals het is en je kan je helemaal ontspannen.

Het verschil tussen de drie niveaus kan op verschillende manieren worden beschreven. Wat als een rode lijn door de beschrijvingen loopt is dat op het eerste niveau de mens ‘er zelf veel aan heeft’. Je kunt ook zeggen ‘ik heb er veel aan’. Op het tweede niveau gaat het meer om de mens in interactie met zijn omgeving. Er is een uitwisseling tussen de mens en de omgeving. De mens is als het ware in dialoog met de omgeving. Op het derde niveau ‘verdwijnt’ het onderscheid tussen de individuele mens en de buitenwereld en is er sprake van één, ondeelbare realiteit. In de yoga, de Vedanta, het Boeddhisme, het Christendom en de Soefitraditie spreekt men in dit verband over het zuiveren, verdwijnen, oplossen etc. van het ego.

We zouden het bovenstaande in het volgende schema kunnen samenvatten:

Wil je reageren op deze blog? Stuur een mailtje.

Auteur: Mehdi Jiwa