Vorige keer heb ik geschreven over geluk en drie belangrijke componenten: geld, tijd en zingeving. In onze maatschappij lijkt het wel alsof geld het enige is dat er toe doet: als je naar de radio luistert dan hoor je ieder uur wat de beurstanden zijn en iedere dag zijn er wel verhalen over hoeveel geld een bepaalde onderneming wel of niet heeft verdiend. Het wordt gepresenteerd alsof succes min of meer hetzelfde is als veel geld verdienen of veel winst te maken. Zoals al eerder is gezegd, is geld noodzakelijk om de eerste levensbehoeften te vervullen, maar er komt een tijd dat er voldoende geld is en dat meer geld dan niet noodzakelijkerwijs bijdraagt bij aan een gelukkiger samenleving. Er is een interessant boek geschreven door Kate Pickett en Richard Wilkinson, The Spirit Level. Onderstaande figuur uit hun boek is interessant:

De figuur illustreert verschillende aspecten: geluk lijkt voor een deel bepaald te worden door het Nationaal Inkomen (Bruto Nationaal Product, BPN), maar boven een bepaald bedrag draagt verdere stijging niet meer bij aan ‘meer geluk’ in een samenleving. Het is dan ook de vraag of het streven naar als maar meer geld, nuttig en wenselijk is. Boven een bepaald niveau gaat de relatie tussen BNP en geluk verloren. The Spirit Level behandelt ook de effecten van verschillen in inkomen en bezit: hoe groter de onderlinge verschillen, hoe minder gelukkig de samenleving wordt. Grote verschillen tussen rijk en arm binnen een samenleving dragen niet bij aan de stabiliteit van die samenleving.Bron: R. Wilkinson & K. Pickett, The Spirit Level, Penguin Books, 2010, pag. 9)

De tweede component is tijd. Als wij kijken hoeveel tijd wij gemiddeld werken, dan valt op dat Nederlanders, vergeleken met andere Europese en Nie -Europese landen, relatief weinig uren per jaar werken (zie bijvoorbeeld het recente overzicht uit The Telegraph): 1.419 uur in Nederland tegenover 1.646 in England en 1.790 in de V.S. en 2.246 in Mexico. Voor ons zijn de werkuren niet het grootste probleem, maar hoe wij onze vrije tijd besteden. Tijd is één ding, maar hoe wij deze gebruiken is een andere zaak. De beleving van werkdruk is niet duidelijke gerelateerd aan de hoeveelheid uren die wij werkelijk maken. In Nederland raken ca 14% van de werkzame bevolking burn-out. Dit heeft heel veel te maken met de beleving van stress en het vermogen om op een gezonde manier met stress om te gaan. Hoewel er steeds meer aandacht komt voor lifestyle diseases, is het nog steeds een grote vergaarbak van aandoeningen en wordt er nog maar weinig beleid gemaakt om deze ‘silent killer’ van onze gezondheid systematisch aan te pakken.

We kunnen stellen dat er een structurele disbalans is tussen geld verdienen, vrije tijd en een zinvolle, betekenisvolle invulling van ons leven. Aandacht voor deze laatste component is nu sterk in opkomst en waarschijnlijk is het de sleutel voor een meer harmonieus en gezond leven. Omdat de hele samenleving zo geobsedeerd is door het idee dat geld gelukkig maakt, zien we niet dat het meest waardevolle in ons leven, namelijk dat we een doel, ideaal en betekenis hebben in het leven, tussen onze vingers wegglipt. Schematisch zouden we onze huidige tijd kunnen voorstellen als het onderstaande linker schema: een leven dat gedomineerd wordt door geld en dat op gespannen voet staat met vrije tijd. Betekenis of zingeving is iets privés en speelt nauwelijks een rol in de politieke en economische afwegingen. Ik ben er van overtuigd dat de tijd sterk zal veranderen en dat de verhouding heel anders komt te liggen, bijvoorbeeld zoals in het rechter schema is weergegeven. Als wij dit punt zouden bereiken, zal dit het aanzien van de wereld in positieve zin drastisch kunnen veranderen. Het zou een oplossing kunnen zijn voor de drijfveer ‘greed is good’ en ‘ik eerst’ die nu zo veel mensen beheerst en opent de weg naar een harmoniemodel dat niet alleen de beschikbare middelen eerlijker verdeeld onder de mensen, maar ook politiek en economisch meer stabiliteit geeft en niet te vergeten zal bijdrage aan een betere volksgezondheid, m.n. door het preventief terugdringen van life style diseases.

Auteur: Mehdi Jiwa