Recent werd mij een vraag gesteld die mij al heel vaak gesteld is: wat is de essentie van filosofie van yoga en de vedanta? Het is een vraag die niet volledig is te beantwoorden, omdat het doordringen in de diepten van de filosofie voor mij nog zeker niet is beëindigd. Maar we kunnen wel een paar opmerkingen maken en al vast enkele ervaringen delen. De yoga en vedanta hebben veel te bieden: de anatomie van de geest en de verschillende staten van bewustzijn, zijn bijzonder mooi uitgewerkt en een waardevolle aanvulling op Westerse filosofie en psychologie. Hun visie op de diepe slaap en de droomstaat alsmede de beschrijving van de ‘hogere’ staten van bewustzijn, zijn bijzonder belangrijk. Maar de vraag was: wat is de essentie?

We kunnen deze vraag op zo veel manieren benaderen, maar ik kies voor nu de volgende: het leert je op een hele andere manier te denken. Wij benaderen situaties, personen en fenomen als op zichzelf staand. Zelden realiseren wij ons dat een bepaalde situatie of een bepaald fenomeen een verhaal heeft. Het is niet zomaar, plotseling ontstaan. Het is ergens uit voortgekomen, het heeft een geschiedenis en wil ons iets vertellen. De filosofie van de yoga en de vedanta brengt ons in verbinding met deze diepere lagen en met het verhaal achter de fenomenen; het leert je als het ware ‘door de fenomenen heen te kijken’ en hier is de metafoor van het spinnenweg behulpzaam. Het spinnenweb is een verzameling draadjes die met elkaar in verbinding staan. Voor de prooi die de spin probeert te vangen, is het web nagenoeg onzichtbaar. De spin kan zich stil ophouden in het midden van het web, of zich verstoppen aan de zijkant van het web onder een blaadje. Belangrijk is dat de spin verbinding houdt met het web. Als er ergens iets gebeurt, in een uithoekje van het web, worden de trillingen doorgegeven aan alle draadjes en als de spin met een pootje in verbinding blijft met het web, wordt hij zich direct gewaar dat er iets is gebeurd, misschien is er wel een vliegje of mugje in het web terecht gekomen. De spin komt onmiddellijk in actie om te onderzoeken wat er aan de hand is. De metafoor leert ons dat de spin op afstand kan zijn van de vlieg of mug. Er lijkt een grote afstand tussen de twee te zijn en mogelijk ziet de spin de prooi niet eens. Echter, door het spinnenweb staat de spin met een veel grotere werkelijkheid in contact en krijgt veel signalen buiten zijn directe waarneming om. Dit is wat de filosofie van de yoga en vadanta ons ook probeert te leren: in verbinding te komen met dat energieveld dat alles met alles verbindt en in verbinding te komen met een veel grotere werkelijkheid dan die van onze zintuigen en ons verstand. Niets staat op zichzelf en niets is zomaar geschapen. We moeten het verhaal leren kennen dat achter de fenomenen ligt. Dit streven is niet exclusief voor de yoga en vedanta. We zien het terug in alle grote levensfilosofieën uit Oost en West. Nu de samenleving zo snel aan het veranderen is en de vierde industriële revolutie een feit is en wij als mens een nieuw evenwicht moeten vinden, is dit streven om verbinding te maken met het ‘verhaal achter het verhaal’ van het grootste belang. Om een nieuw evenwicht te vinden is het helemaal niet onverstandig om nog eens goed te kijken wat de oude meesters ons hebben proberen uit te leggen en hun aanwijzingen serieus ter hand te nemen. Studie, meditatie en constante oefening zijn de pijlers waarop filosofie van de yoga en vedanta rust.

De essentie van de filosofie van de yoga en vadanta definiëren is niet goed mogelijk in de gewone taal. Voor nu is het ‘in verbinding komen met het verhaal dat de fenomenen voortbrengt en hier in mee te gaan’. Dit ‘in verbinding komen met’ is interessant genoeg de definitie van meditatie. De vele woorden die de Indiase traditie rijk is die allemaal verwijzen naar ‘meditatie’, hebben met elkaar één ding gemeen: zij verwijzen allemaal naar ‘in verbinding willen komen met’.  Met wat? Dat wordt niet vermeld en kan ieder mens voor zichzelf bepalen. De aanwijzing is: ‘leer verbinding te maken met het spinnenweb dat alles met alles verbindt’.

Auteur: Mehdi Jiwa