Eén vidya per keer

In de tweede studie van de serie De Bhagavad Gita, één vidya per keer hebben we naar deze vidya gekeken:

Wat is handelen, wat is niet-handelen? Deze vraag heeft zelfs de wijzen in verwarring gebracht.
(B.G. IV, 16)
Hij die niet-handelen ziet in handelen, en handelen in niet-handelen, is een wijze onder de mensen.
(B.G. IV, 18)

Deze vidya is opnieuw erg diep, vandaar dat ik er deze blog aan gewijd heb.

Het begint met wat is handelen en wat is niet handelen? De normale manier van kijken is dat als je iets doet het een handeling is en als je iets niet doet dan is er geen handeling. De Bhagavad Gita leert dat het complexer is. De Gita stelt dat je nooit zonder handeling kan zijn. Je verricht altijd handelingen of je wil of niet. Ook het nalaten van handeling is niet zonder meer niet handelen, want als je iets niet doet dat wel gedaan moet worden, dan geldt dit ‘niet doen’ als handeling. Als iemand in het water valt of hij valt op de weg en je doet niets, dan is dit niet doen (degene die gevallen is niet helpen) een handeling.

Het lijkt op onze eerdere vidya, waarbij we gekeken hebben naar geweldloosheid. Het nalaten van geweld is niet zonder meer geweldloos, zeker niet als anderen hierdoor in gevaar komen en schade oplopen.

Wat is handelen en wat is niet handelen?

Als we meer willen begrijpen en doorvoelen wat bedoeld wordt met handelen en niet handelen, moeten we ook gevoel krijgen voor het verschil tussen een handeling en een gebeurtenis. Je kan op het vele manieren bekijken, maar voor nu is het voldoende om te overwegen wat het verschil is als je kijkt naar een ‘doener’ iets of iemand die iets wil bereiken. Met andere woorden een handeling is gericht op een doel en er is iemand of iets die dat uitvoert. Het is ook min of meer een bewuste handeling. Een handeling is ook context gebonden. Het doel wordt mede bepaald door je visie op succes. Wanneer is de handeling succesvol? Dat kan door economische motieven bepaald worden, door sociale, ethische of persoonlijke.

Een handeling of een gebeurtenis

Een gebeurtenis heeft geen agent, een individu of iets anders. Er is geen doel te bereiken, er is geen succes of falen en er geen bewuste inspanning. Niet handelen heeft veel kenmerken van een gebeurtenis, terwijl handelen de kenmerken van een handeling heeft. Als ons ego dominant is en centraal staat, is er sprake van een handeling, ook als we niet handelen. Als ons ego naar de achtergrond verdwijnt, veranderen onze handelingen in een vorm van niet handelen. Ons ego kan op verschillende manieren naar de achtergrond verdwijnen: we kunnen onszelf ‘vergeten’ of we kunnen de maat waarin we leven vergroten. Ons ego wordt dan vanzelf kleiner en uiteindelijk wordt het zo klein dat het is als een korrel zand in een woestijn of een druppel water in de oceaan. Dan zijn onze handelingen geen handelingen meer, maar speelt de Creatieve Kracht die door de schepping stroomt en haar ondersteunt, haar spel. We zijn dan niet meer de agent, maar het instrument dat gebruikt wordt. Als ons ego weer de kop op steekt, wordt het weer een handeling met een doel, een wil, met succes of falen. Als het verdwijnt blijft alleen het creatieve proces over dat door alles en iedereen stroomt. Omdat wij mens zijn met bepaalde kwaliteiten en eigenschappen, zal dat wat wij door deze creatieve kracht voortbrengen een bepaalde kleur en bepaalde ‘persoonlijke’ eigenschappen hebben. Daarom kunnen wij muziek van Mozart als Mozart horen en die van Schubert als Schubert herkennen. Hetzelfde zien we bij schilders, beeldhouwers en andere vormen van kunst.

Het belang van de neutrale positie

De vidya ‘handelen herkennen in niet handelen en omgekeerd’ , blijft bestaan in het gewone leven, maar dat verandert als we de Middenweg of neutrale positie innemen. De dualiteit tussen handelen en niet handelen verdwijnt op de Middenweg. Daar is geen handelen of niet handelen. Dat is het mysterie van de Middenweg. De Bhagavad Gita begint met het innemen van de neutrale positie. Van daaruit wordt de Bhagavad Gita opgebouwd.

Het verhaal is nog lang niet af. De vidya handelen zien in niet handelen en niet handelen in handelen, lost op in de Middenweg. Maar er is meer: De Middenweg staat en valt met de ‘kunst van het niet aanraken’. Daar gaat de volgende studie over.

Voor wie dit verhaal mee wil maken, is hierbij de link voor aankomende vrijdag.

Ik kijk uit naar jullie ervaringen, inzichten en toepassingen van handelen zien in niet handelen en niet handelen in handelen. Stuur mij ajb een mailtje. Het is zeer leerzaam voor mij en het helpt om de studievorm steeds verder te verfijnen.

Vriendelijke groet,

Mehdi