Het retraiteseizoen in ons retraitecentrum Le Domaine St Antoine is afgelopen en we zijn weer volop bezig met onze studies. Op dit moment lopen er studies rond de Bhagavad Gita, de Yoga Vasishtha en Sri Autobindo’s Savitri. We zijn op zoek naar nieuwe vormen van studie waarbij we ons vooral richten op de studie van vidya’s[1] en mantra’s[2].

In alle studies stuiten we nu op een mysterieus begrip: het lot. Wat is het lot eigenlijk? Over het algemeen heeft het een negatieve klank, alsof het lot ons beperkt, tegenhoudt en onze vrijheid afneemt. We hebben veel ideeën over het lot en niet zelden wordt het uitgelegd als omstandigheden die je zelf ‘verdiend’ of gecreëerd hebt. Het begrip karma wordt vaak zo uitgelegd. Als je gunstige omstandigheden in je leven tegenkomt, komt dat omdat je je vroeger ‘goed’ gedragen hebt (al dan niet in een vorig leven) en als je onder ellendige omstandigheden leeft, komt dat omdat je vroeger ‘zondig’ of ‘slecht’ was. ‘Eigen schuld, dikke bult’. Maar dit is wel heel erg ‘old school’. Laten we eens iets beter onderzoeken.

In de eerder genoemde geschriften speelt het lot een belangrijke rol, maar in Sri Aurobindo’s Savitri wordt hij misschien wel het mooist uitgewerkt. Savitri is een jonge prinses. Zij is op de wereld gekomen met een taak: zij moet een nieuw licht brengen in de wereld. Een licht dat het mogelijk maakt voor de mensheid om een volgende stap te zetten in haar evolutie. Nu is de mens nog erg gebonden aan zijn ego en voornamelijk gericht op het welzijn van zichzelf en van zijn directe omgeving, maar er is meer mogelijk. Daarvoor is het noodzakelijk dat een nieuw licht of bewustzijn in de wereld komt dat in staat is de harmonieën die in de schepping aanwezig zijn te herkennen en dat een mens optilt voorbij zijn eigen ego en zelfzucht en verbindt en laat leven in lijn met de grote harmonie die de gehele schepping doorstroomt en ondersteunt.

Savitri is nog jong en is zich nog nauwelijks bewust van de taak die op haar schouders rust. Zij is zo puur en mooi dat geen prins in haar omgeving het durft om haar hand te vragen. Zij gaat uiteindelijk zelf op zoek naar haar ideale man en vindt die in de persoon van Satyavan die ergens in eenzaamheid diep in het woud leeft samen met zijn blinde vader en oude moeder. Het is een perfecte match, ze herkennen dat zij beiden voor elkaar geschapen zijn. Maar er is een probleem: Savitri komt er achter dat Satyavan nog maar één jaar te leven heeft. Hij weet van niets, maar zij weet het. Haar familie ontraadt haar het huwelijk, maar zij weet van geen wijken. Satyavan is noodzakelijk voor haar om het nieuwe licht in de wereld te brengen, maar hij zal spoedig sterven. Wat te doen? Zij moet de confrontatie aangaan met het Lot dat in dit verhaal gesymboliseerd wordt door de God van de Dood, Yâma.

Het is een super spannend verhaal, maar te uitgebreid voor deze blog. Ik zal er een podcast aan wijden. Hoe dan ook, Savitri’s lot staat vast en ziet er somber uit. Zij voelt zich klein en machteloos, terwijl het lijkt of de God van de Dood alle troeven in handen heeft. Wat te doen?

De les die in Savitri ligt, is dezelfde les die ook in de Bhagavad Gita en Yoga Vasishtha ligt. Je zou hem zo kunnen formuleren:

Alles is tot in het kleinste detail voorbeschikt;
Alleen de eigen inspanning telt,
Maar je hoeft je er niet aan te houden.

Een mysterieuze aanwijzing. Wat heeft hij ons te zeggen? Er zijn een paar overwegingen die ik je mee wil geven. Je moet zelf maar op deze zin ‘dobberen’ en kijken wat er boven komt en wat het leven je wil tonen. Lot is hier niet iets statisch of verschrikkelijks. Het is een creatief proces en een creatieve kracht. Je kan er tegen vechten, je kan je passief mee laten voeren en je lot ondergaan (al dan niet als slachtoffer), of je kan het gebruiken. Een mens is een creatief wezen en kan altijd een stap zetten.

Het lot wil zeggen dat de omstandigheden je niet helemaal onbekend zijn. Je bent geplaatst op een plek met een verhaal en jij bent onderdeel van het verhaal. Je bent niet de oorzaak of verantwoordelijk voor het verhaal, maar het is je gegeven. Wij leven in 2023, in Nederland onder gunstige omstandigheden. Anderen leven in andere tijden of leven op andere plekken die veelal veel minder gunstig zijn. Geweld, onderdrukking, rampspoed zijn aan de orde van de dag. Dat is niet iets dat jijzelf hebt gedaan. Met alle respect: daarvoor is de individuele mens veel te zwak. Het is wel iets collectiefs en het is ook de springplank om een volgende stap te zetten. Hopelijk een stap in de richting van een harmonieuzere samenleving en wereldorde.

De Bhagavad Gita, Yoga Vasishtha en Savitri geven allemaal dezelfde oplossing voor het probleem: Eén aspect van de oplossing zal ik hier geven: de eigen inspanning. Het lot creëert allerlei omstandigheden, sommigen bestempel je als gunstig en andere als ongunstig, maar wat het ook is, de vraag blijft: wat ga jij nu doen? Zet een stap.

Savitri zet ook een stap: als haar man komt te overlijden, komt Yâma zelf om zijn ziel mee te nemen naar de hemel. Savitri gaat het gesprek aan met de Dood. De Dood probeert haar steeds terug te sturen, maar ze weigert en blijft met Hem in gesprek. Het wordt een hele bijzondere dialoog en uiteindelijk krijgen de ouders van Satyavan hun verloren koninkrijk terug, Satyavan komt weer tot leven en Savitri kan haar taak volbrengen. Door haar inspanning veranderde het lot, niet alleen dat van haarzelf, maar ook het lot van haar schoonouders en van Satyavan. En uiteindelijk kon zij het lot zo gebruiken dat zij haar taak, waarvoor zij bestemd was, kon uitvoeren.

Deze les is niet alleen een les voor Savitri en andere ‘grote’ mensen, maar ook een les voor ons. Lot is niet iets verschrikkelijks, het is een creatieve kracht en deze kracht kan je gebruiken. Waarvoor? Om een stap te zetten.  Een lange reis begint met één stap.

[1] Vidya’s: hierover heb ik al veel meer geschreven, zowel in boeken als in blogs. Vidya’s zijn kleine stukjes tekst die vol zitten met diepe kennis. De kennis zit niet zozeer in de woorden zelf, je moet dieper kijken om de deels verborgen kennis te ontdekken. De vidya is een studievorm die eenvoudig te leren is, maar vidya is ook een meditatievorm die je voert voorbij de uiterlijke schijn en leert je om ‘onder water te kijken’.

[2] Mantra’s zijn klanken, woorden of stukjes tekst die geladen zijn met energie. De taalkundige betekenis is minder belangrijk, het is vooral het energieveld dat de mantra haar kracht geeft. Dit energieveld is gebonden aan je eigen ervaringen, geloof en vertrouwen en kennis en is dynamisch: het ‘groeit’ met je mee in je leven.