De Keuken: Tempel der herinneringen
We hebben al wat geschreven over de magische werking van retraites. We zijn ook al lang op zoek naar de mysterieuze ‘R’-factor (Dat wat een retraite zo bijzonder maakt). In de loop van de jaren komen we steeds dichterbij en hebben we een aantal belangrijke aspecten van de ‘R’-factor leren kennen: de zuivere liefde, volle zorg, de veiligheid, de ontmoetingen (met jezelf maar ook met gelijkgestemden) en de herinnering. Tijdens de retraite komen er vele herinneringen weer boven, maar er worden ook weer nieuwe herinneringen geboren die je mee kan nemen op je reis door het leven.
De keuken neemt in dit verband in een spiritueel retraitecentrum een bijzondere en centrale plaats in. De kok en de mensen die voor de zorg verantwoordelijk zijn, hebben een verantwoordelijke taak.
Er zijn een tweetal belangrijke figuren geweest die bijzondere aandacht hebben geschonken aan de positie van de keuken en de functie van de kok. Mijn inziens gelden de regels voor de kok voor iedereen die bij de ondersteuning van een retraite betrokken is.
De Zenmeester Dôgen (1200-1253) heeft er zelfs een traktaat over geschreven: de Tenzo Kyôgun dat gaat over hoe de kok moet werken en wat de levensles van de kok in een klooster is. Dôgen benadrukt dat het niet primair gaat om het eten maken, althans niet het fysieke eten. Het voedsel dat de kok maakt is bedoeld om mensen te helpen hun bestemming in het leven te vinden en dat gaat veel verder dan het maken van recepten of het koken van voedsel. Hij benadrukt ook dat een kok een senior monnik moet zijn die de Weg al lange tijd beoefent:
Dit werk werd altijd uitgevoerd door monniken die de Weg al lange tijd beoefenden en door anderen die de bodhisattva geest [de geest van een wakkere mens] in zichzelf gewekt hadden. Zo’n beoefening vraagt om de inzet van je hele energie.
Het werk is gericht op het welzijn van je medemens in de breedste zin van het woord en vraagt om je volle aandacht en liefde. Dôgen spoort ons als volgt aan:
‘Zet je wakker geworden geest aan het werk en span je voortdurend in om maaltijden te verzorgen die vol variëteit zijn en die passend zijn voor de behoefte en de gelegenheid. Dat zal iedereen in staat stellen met hun lichaam en geest (de Dharma) te beoefenen met zo weinig mogelijk hindernissen.’
Een andere belangrijke figuur was de beroemde Perzische dichter en rechtsgeleerde Jalâl ad-Dîn Muhammad Rûmî (1207-1253) en zijn zoon Sultan Walad (1226-1312) die in de geest van zijn vader de Mevlevi-orde (de Order van de ‘Dansende Derwisjen’) heeft gesticht. Als je in deze Orde wilde toertreden dan moest je, na een zware intake, eerst 101 dagen in de keuken werken om het ‘transformerende vermogen van het vuur’ te leren beheersen. Pas dan mocht je toetreden.
Rûmî heeft heel wat uitspraken nagelaten die wij kunnen gebruiken om op te ‘dobberen’ en die, als wij ze ter harte nemen, bijdragen aan de mysterieuze ‘R’-factor. Hier zijn er een paar die ik erg mooi vind:
‘Eten is meer dan het vullen van de maag, het is een uitdrukking van liefde en genegenheid’
‘De keuken is een plaats waar ons hart en onze ziel samenkomen, waar we kunnen leren over liefde en gastvrijheid.’
‘Het bereiden van eten is een offer, en de gasten zijn de ontvangers van dit offer. Het is een geschenk dat met liefde en zorgvuldigheid wordt bereid en met open hart ontvangen.’
‘Brood op tafel is een levenloos ding. Pas als je het eet wordt het levengevende geest. Maar wie transformeert het tot voedsel voor de ziel?’
In de keuken en in het huis en de tuin in onze retraitecentra proberen we deze woorden een plaats te geven. Het vraagt wat van je, maar het helpt je ook bij je eigen ontwikkelproces. Het is zeker niet alleen geven, het is ook ontvangen. De woorden van St. Franciscus zijn nog springlevend in onze retraitecentra: ‘het is door te geven dat we ontvangen’.
De keuken noemen wij ook ‘De Tempel der Herinneringen’. Geur en smaak zijn je oudste herinneringen. Door geur en smaak komen allerlei herinneringen boven, maar geur en smaak zorgen ook weer voor nieuwe herinneringen. Vaak weet je na afloop van een retraite niet meer wat er allemaal is behandeld en waarover gesproken is. Maar je kan je meestal nog wel het lekkere eten herinneren. Aan deze herinneringen zitten de herinneringen aan de gehele retraite vast. Het is mysterieus hoe dit werkt!
Wij hopen dat degenen die retraites bij ons gevolgd hebben, ook mee willen helpen om retraites voor anderen mogelijk te maken. Eén van de mogelijkheden is dat je je opgeeft om een retraite te ondersteunen. We hebben hulp nodig om de retraites allemaal te kunnen organiseren, maar het is ook voor jezelf een prachtige gelegenheid om de woorden en ideeën van de Zenmeester Dôgen en dichter Rûmî en zijn zoon Sultan Walad echt te kunnen ervaren.
Voor degene die serieus zijn en een week willen ondersteunen, hebben we iets bijzonders. Er is een week ‘Koken met Rumi’ gepland (12-18 mei 2024). Hierin kan je ervaren wat er bedoeld wordt met ‘De Keuken: Tempel der Herinneringen’. Wij willen de week gratis aanbieden aan mensen die komen ondersteunen. We vragen alleen een vrijwillige donatie.
Wil je meehelpen deze zomer om de retraites mogelijk te maken en heb je interesse in de week ‘Koken met Rumi’? Stuur dat een mailtje naar mailto:info@filosofieenmeditatie.nl?subject=Ondersteuning retraites
Auteur: Mehdi Jiwa
