In de zentraditie bestaan veel korte verhalen over ontmoetingen tussen zenmeesters en hun leerlingen. Het zijn dialogen, met als doel om de leerling te ondersteunen en tot inzicht te brengen. Deze verhalen worden koans genoemd. Een van mijn favoriete koans gaat over een ontmoeting tussen de Chinese zenmeester Dizang (867-928) en de zenstudent Fayan. De laatste is op pelgrimstocht en trekt van klooster naar klooster. Het was in die tijd gebruikelijk voor zenmonniken om op pelgrimstocht te gaan, onderweg mensen te helpen en bij verschillende meesters te studeren. Zo komt Fayan bij het klooster van meester Dizang.

Dizang vraagt aan Fayan: “Waar kom je vandaan?”

“Ik ben op een pelgrimage zonder bepaald doel”, antwoordt Fayan.

“Wat is de bedoeling van je pelgrimage?”, vraagt Dizang.

“Ik weet het niet”, antwoordt Fayan oprecht.

“Niet-weten is meest intiem”, antwoordt Dizang.

Daarop ervoer Fayan groot inzicht.

Als een zenmeester vraagt ‘waar kom je vandaan?’ of ‘waar ga je naar toe?’ betekent dat zoiets als ‘wat is je inzicht?’ of ‘wat beweegt je?’. Naar mijn leven nu vertaald: ‘Waar sta ik in dit leven?’, ‘Wat beweegt mij?’ of ‘Wie ben ik?’ Fayan antwoordt eenvoudig wat hij doet: een pelgrimstocht maken, zonder een bepaald doel. Zwervend van het ene klooster naar het andere, onderweg mensen helpend. Dizang vraagt door: ‘Wat is de bedoeling van je pelgrimstocht?’ We kunnen ons eigen leven ook zien als een soort pelgrimstocht. Wat is de bedoeling van jouw leven? Wat zoek je? Een vrij leven? Een zinvol leven? Een gelukkig leven? Fayan antwoordt heel oprecht: ‘Ik weet het niet’. Misschien verwacht hij dat Dizang hem zal onderrichten over compassievol handelen of hem zal uitnodigen om bij hem te komen studeren. Maar Dizang zegt heel direct: ‘Niet-weten is het meest intiem’. Het antwoord van Dizang raakt Fayan diep. ‘Intiem’ betekent hier ‘nabij’. Niet-weten is het meest nabij. Niet-weten betekent niet het tegenovergestelde van weten (kennis). Dit niet-weten is voorbij weten (ik weet het) en niet weten (ik weet het niet), voorbij het denken.

Denken en kennis zijn zeer nuttig, maar helpen ons niet altijd verder bij spirituele vragen zoals ‘wie ben ik?’. Hoe komen we voorbij het gebruikelijke weten en niet weten? Door stil en opmerkzaam te gaan zitten op een meditatiekussen of stoel. Zo stil dat je de kleine bewegingen en het ademen van je lichaam en de geluiden die van buitenaf komen, opmerkt. Laat dan de vraag opkomen: ‘wat zit hier op het kussen?’ (of ‘wat zit er op deze stoel’). Laat de vraag vanuit je hoofd naar je buik zakken. Misschien komt er een antwoord naar voren. Merk dat dan op en laat het weer gaan. Keer steeds terug naar het stil zitten en de vraag ‘wat zit hier op het kussen?’. Niet-weten is het meest intiem.

Zen op de Cynham

Op donderdagavond van 20.00-21.30 uur zenmeditatie inclusief een gesprek/les. Het is een open groep, ervaring is niet noodzakelijk. Aanmelden bij Bernard Faber bgfaber@gmail.com of bel/app 0647098950.

Bernard Faber