Verschillende vormen om de Bhagavad Gita te bestuderen

Al ongeveer 30 jaar organiseer ik Open studies over de Bhagavad Gita. Ik heb ze in verschillende vormen gegeven: enkele verzen per keer en op die manier alle 18 hoofdstukken doorgewerkt, videostudies waarin één heel hoofdstuk per keer besproken wordt, bepaalde thema’s uit de Yoga van Handeling, Kennis en Toewijding besproken aan de hand van enkele verzen en nog andere vormen.

Vidya’s in de Bhagavad Gita

Recent zijn we begonnen om vidya’s in de Bhagavad Gita nader te bekijken. Vidya’s zijn kleine stukjes tekst die verborgen kennis in zich hebben. Deze kennis gaat veel verder dan de woorden. Het is kennis die je ‘achter’ de woorden kan ontdekken. Je doet dit niet met je verstand en het volgt niet de regels van de cognitieve kennis die wij allemaal geleerd hebben op school, maar het volgt meer de regels van de poëzie en muziek. Het zijn diepe emoties, herinneringen die in ons wakker ‘gekust’ worden door op de vidya’s te blijven ‘dobberen’ en ze mee te nemen in je dagelijkse leven. Je zoekt niet naar verklaringen, antwoorden of conclusies, maar probeert vidya’s een plek in je leven te geven. Een prachtige en hele krachtige manier van studie, maar voor veel mensen een onbekende vorm.

Een evaluatie

We zijn een paar maanden bezig op de vrijdagavond. Een goed moment om even terug te kijken om te zien hoe het gaat. Enkele deelnemers pakken het graag op en sturen regelmatig mailtjes om hun ervaringen te delen. Heel leerzaam en veel dank hiervoor. Maar er is een groep die er niet veel mee doet. Ik heb het gevoel dat het niet echt resoneert. Nu hoef je niet veel te doen met een vidya, je hoeft hem alleen maar mee te dragen en er af en toe even aan te denken. Maar toch is dit ook te veel. Als je de ervaringen hoort, zijn ze niet erg inspirerend en hebben een lage energie.

Stoppen of doorgaan met de studies?

Even heb ik gedacht dat het misschien beter is om met deze vorm van studie te stoppen, maar na overleg met verschillende mensen, is dit toch misschien niet zo’n goed idee. We gaan een nieuwe tijd tegemoet, de oude, vertrouwde wereld loopt op zijn einde en de nieuwe dient zich aan. Dat gaat gepaard met veel onzekerheid, wantrouwen en zelfs angst. De nieuwe tijd vraagt om een nieuwe manier van denken en leven en vidya’s kunnen ons goed helpen. Vandaar een pleidooi om door te gaan.

Toch vraag je je af waarom het zo moeilijk is voor veel mensen om, als experiment, op een andere manier te denken en te kijken. Is het omdat de mensen niet slim genoeg zijn? Als ik met de mensen spreek denk ik dat de meesten wel degelijk in staat zijn om dit experiment aan te gaan. Veel mensen hebben het misschien te druk en hebben de tijd en energie niet om over nieuwe vormen van denken en waarnemen na te denken. Maar ook de mensen die wel tijd hebben, pakken het niet op. Hoe komt dat? Het kan natuurlijk zijn dat de vorm waarin het aangeboden wordt niet aanspreekt. Maar er kan ook iets anders aan de hand zijn.

Ons onderwijs en onze maatschappij leert mensen niet zelf na te denken

We moeten niet vergeten dat onze maatschappij en ons onderwijssysteem niet gericht is om mensen op te leiden die zelf nadenken en zelf willen onderzoeken. Ons onderwijssysteem stamt nog grotendeels uit de Eerste Industriële Revolutie en is gericht op het afleveren van ‘nuttige’ mensen af te leveren. Niet op het helpen om kinderen te helpen om hun ware bestemming in het leven te vinden en om creatieve en nieuwe manieren van denken te promoten. We hebben allemaal wiskunde gehad, maar niemand kon je vertellen waarom je vierkantvergelijkingen, logaritmes, natuurlijke logaritmen, integraal en differentiaal rekenen moest leren. Je moest het leren, anders kreeg je een onvoldoende voor je proefwerk of mocht je niet verder en bleef je zitten of moest naar een ander ‘niveau’. Je leerde mechanisch en werd meer door angst gedreven dan door verwondering en verbazing. Waarom leerden ze mij niet de Fibonacci reeks en de Gulden Snede en hoe die in de schepping voorkomen? Waarom werd pi (π) alleen gebruikt om de oppervlakte en omtrek van een cirkel te berekenen? Waarom vertelde niemand dat pi heel breed in de schepping voorkomt en zelfs een belangrijk getal is bij kansberekening? Waarom mochten we dat niet onderzoeken op school?

Als je van school komt heb je leren volgen en niet geleerd om zelf na te denken. De muziek, de poëzie en de kunst die zo broodnodig zijn voor de ontwikkeling van het creatieve vermogen dat in ieder mens schuilt, verdwijnen naar de achtergrond.

De economie ziet mensen primair als consumenten

Met het volgende hoef je het zeker niet eens te zijn. Maar kijk er eens naar. Onze economie is voor een belangrijk deel gebouwd op consumptie. Mensen moet consumeren anders stopt onze economie. Je moet dingen blijven kopen, ook als ze niet nuttig zijn. De economie (en politiek) ziet de mens primair als consument. Dat houdt het systeem in stand. Consumenten moeten niet zelf nadenken, ze moeten gevoelig zijn voor marketing en reclame. Als dit waar is, dan begrijp je wel dat onderwijs niet bedoeld is om kritische mensen af te leveren die zelf na gaan denken, want hoe kan je deze mensen nu sturen en beheersen? Dat is alleen maar lastig. Het oude principe van de Romeinen leeft nog steeds en wordt nog steeds gebruikt: ‘geef het volk brood en spelen’. Een volk dat hieraan genoeg heeft, is goed te besturen.

Een mysterieuze vidya uit de Bhagavad Gita

Er is een mysterieuze vidya in de Bhagavad Gita die hierop van toepassing is:

Ik verteer de vier soorten voedsel omdat Ik als het levensvuur (vaisvânara) woon in het lichaam van alle levende wezens en verbonden ben met de inademing (prâna) en de uitademing (apâna). (B.G. XV, 14)

Op het eerste gezicht misschien een vreemde zin. De vidya wordt duidelijk als je naar het commentaar kijkt van Adi Shankara. Het zijn maar een paar woordjes: er zijn vier soorten voedsel: voedsel dat je kan likken, zuigen, kauwen en verzwelgen. Je zou kunnen denken: ‘wat moet ik hier nu mee?’ Maar gebruik hem als vidya: blijf erop ‘dobberen’. Likken en zuigen zijn vormen van voedsel verteren die ons wel aanspreken. Je hoeft er niet veel voor te doen, alleen maar slikken. Zo willen wij ook graag kennis aangeboden krijgen. Helemaal uitgelegd, zodat het eten een minimale inspanning van ons vraagt. Kauwen is al vervelender. Dan moeten we zelf inspanning leveren om het voedsel ‘verteerbaar’ te krijgen en verzwelgen is echt iets voor de grootste mensen. Zij kunnen iets met ‘huid en haar’ tot zich nemen en het transformeren tot voedsel. De meeste mensen zouden ziek worden. Dit geldt niet alleen voor fysiek voedsel, maar juist ook voor geestelijk en spiritueel voedsel.

Leer te kauwen

Een nieuwe manier van denken vraagt om mensen die bereid en in staat zijn om te ‘kauwen’. Die een inspanning willen leveren, niet alleen voor zichzelf, maar juist ook voor de mensen die na ons komen. Vidya’s zijn bijzonder nuttig. We gaan dus maar door met de bestudering van deze mysterieuze vorm van studie.

Als je mee wil doen om zelf te ervaren wat vidya’s voor je kunnen betekenen en op een andere manier naar de Bhagavad Gita wil kijken, stuur mij een mailtje, dan krijg je de link voor vrijdagavond van 20.00-21.15 uur.