Wat is het belangrijkste in het leven? Er zijn een aantal zaken die de meeste mensen erg belangrijk vinden, ongeacht de tijd, plaats en cultuur waar ze leven. Het zijn zaken die van alle tijden zijn en door bijna iedereen belangrijk gevonden wordt. Ik denk dat iedereen gelukkig wil zijn, een goede gezondheid wil hebben en in veiligheid wil leven. Tegenwoordig wordt er veel geschreven over ‘geluk’.  Niet alleen verschijnen er meer en meer boeken over dit onderwerp, het is nu ook opgepakt door de wetenschap. Wat maakt dat mensen gelukkig zijn? Wat zijn de belangrijkste zaken die bijdrage aan geluk?

Het is wel belangrijk je te beseffen dat het begrip geluk op verschillende manieren uitgelegd wordt: soms wordt er de vervulling van je diepste verlangens in het leven mee bedoeld en soms een prettig en comfortabel leven en dit maakt nog al een verschil. Eén van de begrippen die vaak in verband wordt gebracht met geluk is rijkdom. Vaak denken we dat rijkdom de basis of voorwaarde is voor geluk. Ten aanzien van de vraag wat de relatie tussen rijkdom en geluk is, is er recent een artikel verschenen in één van de toonaangevende wetenschappelijke tijdschriften. De artikel heeft een pakkende titel: Buying time promotes happiness, door Ashley V. Whillans et al PNAS, 2017. Het auteurs laten zien dat geld alleen niet voldoende is voor geluk, maar dat tijd ook een belangrijke voorwaarde is. Vanzelfsprekend zijn financiën belangrijk, zeker als men onder de armoedegrens leeft en onvoldoende geld heeft om de essentiële levensbehoeften te kopen. Echter, daarmee is het verhaal niet af, want als men wel voldoende geld heeft wil het nog niet zeggen dat men gelukkig is.

Whillans et al. beschrijven in hun artikel een interessant experiment: aan een groep deelnemers aan het experiment werd $ 40,- aangeboden en zij konden dit besteden om zo extra tijd te krijgen, b.v. door hulp in te huren of kleding naar de wasserij te brengen etc. Aan een andere groep werd ook $ 40,- gegeven, maar nu was de vraag om hier materiële zaken voor te kopen die ze graag wilde hebben, b.v. een fles goed wijn of andere ‘hebbedingetjes’. Aan beide groepen werd gevraagd om een vragenlijst in te vullen die in kaart bracht hoe gelukkig/tevreden zij waren met besteding van de $ 40,-. Er was een overduidelijk verschil waar te nemen: de mensen die ‘tijd gekocht’ hadden waren veel meer tevreden met de besteding dan degenen die materiele zaken hadden gekocht.

Het is waar dat er een bepaalde materiële welstand moet zijn om gelukkig te kunnen zijn. Als je in diepe armoede leeft en niet te eten hebt, raak je het fundament van je bestaan. Maar geld alleen is niet voldoende: voldoende tijd voor de dingen die er echt toe doen, is ook belangrijk. In ons economisch model ligt het accent op het werken en geld verdienen. Het lijkt wel of geld het allerbelangrijkste is in het leven. Het geld verdienen is zo belangrijk geworden dat steeds meer mensen lange dagen maken en soms dubbele shifts draaien om maar aan meer geld te komen. Dit kan ten koste gaan van voldoende tijd en met name ‘quality time’, d.w.z. tijd besteden aan de dingen die echt belangrijk voor je zijn.

Vanuit de economie is voornamelijk gekeken naar het belang van de financiële component in het leven en naar de invloed van geld op het welbevinden van mensen, maar in onze maatschappij zien we dat er steeds meer gewerkt wordt en moet worden om aan ‘voldoende’ inkomen te komen. Dit gaat niet zelden ten koste van voldoende tijd om de belangrijke dingen in het leven te doen: aandacht voor je partner, kinderen, vrienden en voldoende tijd om je te wijden aan hobby’s, sport en ambities die je niet kunt vervullen op je werk. Ik denk dat veel mensen de ervaring hebben dat de dagen voorbij vliegen en voor je het weet is een dag een week geworden en een week een maand enz. Tijd en timemanagement is erg belangrijk, zeker in een samenleving die steeds sneller lijkt te bewegen. Tijd voor jezelf en werk en geld verdienen staan nog steeds op gespannen voet met elkaar.

Een derde component werd niet behandeld in het artikel, maar ik meen dat die even belangrijk is als geld en tijd, namelijk zingeving of betekenis geven aan je leven. Als we geld en tijd  zouden hebben, maar geen echte zin of betekenis kunnen geven aan ons leven, is het niet goed mogelijk om gelukkig te zijn. Zin geven aan je leven betekent dat je misschien voor jezelf genoegen neemt met minder geld en misschien ook minder tijd, maar het geeft een grote voldoening om zorg te hebben voor een ander of je tijd te besteden aan dat wat je leven tot een waardevol leven maakt. Er dient een balans te zijn tussen geld en tijd, maar beide zijn geen doel op zich, zij krijgen pas hun betekenis als wij ze gebruiken om ons leven zin of betekenis te geven. Ik ken veel mensen die vol idealisme leven. Zij werkten over het algemeen erg hard en hadden lang niet allemaal veel geld te besteden. Toch waren zij gelukkig en tevreden. De andere kant heb ik ook gezien: mensen die geen goede betekenis aan hun leven konden geven en die wel veel geld en tijd hadden. Zij waren niet gelukkig, ondanks de materiële overvloed waarin zij leefde, maar het probleem was dat zij hun leven niet als zinvol bestempelde.

Het is niet voldoende om te sturen op geld verdienen, noch is het voldoende om zo veel mogelijk vrije tijd na te streven. Er moet een balans zijn tussen geld verdienen en vrije tijd.  Het belangrijkste is en blijft of jet gevoel hebt dat je leven zinvol is en of het betekenis heeft voor jezelf en je omgeving. Het kan natuurlijk zo zijn dat je werk je in verbinding brengt met je idealen en betekenis geeft aan je leven, maar je moet je wel blijven afvragen of dit zo is. Werken voor een salaris alleen is niet voldoende om je leven betekenis te geven. Als je er zo naar kijkt, zijn geld en vrije tijd een middel en geen doel op zich.

De samenleving waarin wij leven en werken is snel aan het veranderen. De betekenis van geld en tijd zal opnieuw moeten worden beoordeeld. Ook het belang van een zinvol en betekenisvol leven zal een hele andere plaats gaan innemen. Dit zal tot grote veranderingen leiden t.a.v. ons economisch wereldbeeld (nu nog gedomineerd door geld, winst en bezit), politiek, maar ook t.a.v. gezondheidszorg en onderwijs. Volgende week zal ik een tweede deel schrijven en dieper ingaan op hoe deze drie aspecten van ‘geluk’ onze toekomst en die van onze kinderen en kleinkinderen kunnen veranderen.

Auteur: Mehdi Jiwa