Meditatie is niet meer een vreemde en zweverige techniek. Steeds meer mensen kennen een vorm van meditatie en de heilzame effecten worden zowel door beoefenaars als door wetenschappers steeds meer onderkend. Er zijn echter heel veel verschillende technieken en scholen, zodat we amper meer weten waar we over spreken als we het over meditatie hebben. Bovendien is meditatie veel meer dan een techniek of oefening; het is ook een manier van ‘kijken’ en ‘observeren’ en vervolgens kan men het nog verder verfijnen en wordt het een manier van leven. De vraag die ik vaak krijg is ‘hoe kan je je meditatie ‘vertalen’ of ‘integreren’ in je dagelijkse activiteiten en het werk dat je doet in het dagelijkse leven?’ Het is een interessante vraag en ik ben blij dat deze vraag tegenwoordig zo vaak gesteld wordt. Nog geen twintig jaar geleden hadden we grote problemen als we het over meditatie wilden hebben. Het werd al snel geassocieerd met het aanhangen van een bepaalde Oosterse sekte en beschouwd als obscuur en zweverig. Ik denk dat een ieder die ervaring heeft met meditatie weet dat de werkelijkheid eerder het tegenovergestelde is. Meditatie is heel precies en het vereist een fijn afgestemd zijn en een eerlijke en zeer alerte manier van waarnemen. Hoe kan je de fijne afstemming en alerte manier van waarnemen nu meenemen in het dagelijkse doen en laten? Dat is de vraag die voor ons ligt.

Dat meditatie niet alleen bedoeld is om in je eigen kamer of meditatieruimte te beoefenen, is een heel oud thema. De grote zenmeester Hakuin Ekaku (1686-1768) maakte al een kalligrafiewerk met de betekenis ‘meditatie te midden van activiteiten is een biljoen keer meer waard dan meditatie in stilte’ (zie figuur). Hoe moeten we deze woorden verstaan? Hoe is het mogelijk om de meditatie te brengen te midden van de activiteiten van alle dag?

De zenmeester Dogen (1200-1253) gaf hiervoor een sleutel. Hij schreef: ‘Er op uitgaan en alle dingen bevestigen met het eigen zelf is misleiding; wanneer alle dingen naar voren komen en we door hen bevestigd worden is dat verlichting’.

Het is een manier van waarnemen en het is een manier van hoe je de fenomenen en de dingen in de wereld tegemoet treedt.

Eén van de Indiase swami’s die heel veel over dit onderwerp heeft nagedacht en heeft geschreven, is swami Brahmananda van de Sivananda ashram. In zijn prachtige werk The Supreme Knowledge beschrijft hij hoe dit proces in zijn werk gaat en het is in de praktijk heel goed te volgen. Het sleutelbegrip dat hij behandelt in dit verband is tapas. Dit woord wordt meestal vertaald als ‘soberheid, ascese of strengheid’, maar ik denk dat dit geen recht doet aan de werkelijke betekenis. Tapas is een diepe, hete en transformerende discipline. Het is alsof je als een kunstenaar en sporter een bepaald ideaal wilt bereiken dat je wel kunt zien, maar dat moeilijk is te realiseren. Het neemt je als het ware helemaal in beslag. Voor de buitenwereld ziet het er misschien een beetje te fanatiek uit, maar voor de persoon zelf is het iets dat hij het allerliefste doet. Het begrip tapas heeft ook een bijbetekenis als meditatie. Er wordt gezegd dat tapas in zijn zuiverste vorm meditatie is. Hoe kan dit ons helpen? De tapas maakt dat je altijd, bewust of onbewust, gericht bent op het ideaal dat je wilt bereiken. Het maakt dat je hele systeem zich op de een of andere manier richt op het bereiken van dit ideaal. Het kleurt je waarneming, het kleurt je wensen en het kleurt hoe je in de wereld staat. Swami Brahmananda beschrijft het als volgt: ‘normaal gesproken ontmoet je als je de deur uitstapt de objecten en fenomenen van de wereld, maar als de meditatie (de tapas) helemaal in je systeem is opgenomen, dan loop je de deur uit en kom je in contact met ‘hogere kennis’. Het is dezelfde deur en het is dezelfde wereld die buiten de deur aanwezig is en toch is er een wereld van verschil. De woorden van Dogen kloppen: Er op uitgaan en alle dingen bevestigen met het eigen zelf is misleiding; wanneer alle dingen naar voren komen en we door hen bevestigd worden is dat verlichting. Meditatie is een techniek die je kunt beoefenen in de stilte van de meditatieruimte, maar het is ook een manier van kijken die uiteindelijk je hele wereld verandert.

Auteur: Mehdi Jiwa