De laatste tijd worden we opgeschrikt door een stroom van berichten over ernstige stress, burn-out en (het denken over zelfdoding) bij jongeren. Wat is er toch aan de hand? Veel mogelijke oorzaken worden genoemd: te hoge werkdruk en te hoge prestatiedruk, opgejaagd te worden, altijd de beste te willen of moeten zijn, perfectionisme en de lat te hoog leggen, continue competitie en de angst om afgewezen te worden of een mislukkeling of looser te zijn, geen baan te krijgen of met te hoge studieschulden te blijven zitten, worden allemaal genoemd. Ik denk echter dat de oorzaak fundamenteel dieper ligt: we hebben het fundament en de drie pijlers van onderwijs losgelaten en zijn nu de weg kwijt. Het fundament van al het onderwijs is ‘zorg voor een veilige leeromgeving’.  De drie pijlers van al het onderwijs en van menselijke ontwikkeling in het algemeen zijn: het ontdekken van je talenten, deze te ontwikkelen en als derde, je talenten beschikbaar te stellen aan je omgeving en de samenleving. Dit is niet alleen het fundament van het onderwijs, maar ook het fundament voor integrale gezondheid.

Even een greep uit de nieuwsberichten van de afgelopen dagen: Millenials: generatie die niet weet wat hard werken is?, Veel studenten kampen met angst- en depressieklachten,  We moeten zombies voorkomen’, dus komt er actieplan tegen burn-outs, en via Blendle.com (ben ik tegenwoordig lid van) kreeg ik de volgende stukken onder ogen: ‘Student gaat er aan prestatiedruk onderdoor’, ‘Waarom we dringend samen meer lol moeten trappen’ (een heel interessant interview met Brené Brown die veel onderzoek heeft gedaan naar perfectionisme, kwetsbaarheid en schaamte. Van haar is de prikkelende uitspraak: ‘Perfectionisme is zelfvernietigend én verslavend’). Dit is toch niet normaal, we worden overspoeld met dit soort berichten. We zouden wakker geschud moeten worden, maar er gebeurt vervolgens nagenoeg niets. In ieder geval is het niet effectief en het probleem wordt niet opgelost.

Het onderwijs is al vanaf hele jonge leeftijd een omgeving geworden van continu presteren en voornamelijk, zo niet uitsluitend, gericht op het halen van toetsen en examens. Deze lijken wel het allerbelangrijkste te zijn. De angst dat als je een bepaalde toets of examen niet haalt, je niet ‘verder’ mag, naar een ‘lagere’ groep moet of dat deuren voor je gesloten blijven, wordt je bijna letterlijk met de paplepel ingegeven.

Maar onderwijs is hier helemaal niet voor bedoeld. We gaan voorbij aan de essentie van onderwijs. De mens is een lerend wezen; hij is nieuwsgierig en wil dingen ontdekken, maar dit vereist wel een veilige omgeving. Ik ben nog nooit een kind of mens tegengekomen die niet wil leren, maar ik ben er vele tegengekomen die zo teleurgesteld en beschadigd zijn, dat ze denken dat zij niet kunnen leren, dat zij te dom zijn etc. Iedereen vindt een veilige omgeving erg belangrijk: Waarom zouden we voor onze kinderen iets anders willen? Als we zouden investeren in een veilige, respectvolle leeromgeving waar volop plaats is voor nieuwsgierigheid, verwondering en mogen ontdekken, dan ben ik ervan overtuigd dat er veel minder van bovengenoemde artikelen zullen verschijnen.

Natuurlijk mogen er prikkels zijn om het kind te stimuleren en een beetje uit te dagen, maar het moet wel functioneel zijn. Als er kramp ontstaat, onnatuurlijk gedrag en mechanisch leren om alleen maar goede cijfers te halen, zijn we op de verkeerde weg. Hoewel het onderwijs er ook is om taal, rekenen en andere vakken te leren, is de ontwikkeling van het kind zeker zo belangrijk (en misschien wel belangrijker). Het ontdekken van je talenten en deze mogen ontwikkelen en mogen volgen, is een investering in de jonge mens die bepalend is voor zijn hele verdere leven en zijn omgeving. Het leren van bepaalde vakken zal zeker volgen en uiteindelijk zal de jonge mens zijn plaats innemen in de samenleving en zullen zijn talenten ten goede komen aan onze maatschappij. Leren is leuk en geweldig interessant, maar dat blijft het alleen als we echt investeren in een veilige leeromgeving. Een veilige leeromgeving is alleen mogelijk als we alle niet effectieve en schadelijke stressfactoren tot een minimum reduceren.

Tot zover deel 1; wordt vervolgd.

Auteur: Mehdi Jiwa