Berichten

Angst is een slechte raadgever

/in , /door

Een retraite: even lucht na een moeilijke periode

We zitten midden in het retraiteseizoen. Gelukkig kunnen bijna alle retraites nog doorgaan. Voor veel mensen bekent een retraite dat ze even lucht krijgen na de benauwde periode van COVID-19. Door de coronaepidemie hebben we allemaal gezien hoe wankel onze basis is. Sociale contacten kwamen van de ene op de andere dag onder druk te staan. Nieuwe vormen van werken en een ingewikkelde balans tussen werken en kinderen die niet meer vanzelfsprekend naar school konden gaan, brachten en brengen veel mensen uit balans.

In een retraite kan je weer even op adem komen. Even weer voelen waar je staat en wat de volgende stap zou moeten zijn. Tijdens de retraite kan je ook met elkaar van gedachten wisselen en van elkaar leren hoe je in de nieuwe tijd in balans kunt blijven.

Grote problemen leidt tot angst en onzekerheid

Helaas is het niet alleen COVID-19 die ons plaagt. Er zijn vele andere grote uitdagingen. Denk maar aan het nieuwe klimaatrapport (het IPCC-rapport). De dreiging van klimaat gerelateerde rampen neemt toe en de politieke wil om er echt iets aan te doen, is minimaal. Het gevolg van deze en andere grote veranderingen is een toename van angst en onzekerheid bij vele mensen. Op landelijk niveau en op individueel niveau kruipt men steeds meer in elkaar. Geen wonder dat de ‘gewone’ mensen steeds angstiger worden.

Angst is een slechte raadgever

Helaas is angst een slechte raadgever. Angst, frustratie, boosheid zijn bewustzijnsvernauwers. Je wereld wordt kleiner, de intolerantie neemt toe. Retraites helpen ook nu. Niet dat zij de klimaatveranderingen tegen kunnen houden en ook niet de sociale en economische gevolgen van de coronaepidemie, maar ze kunnen je wel helpen om ‘je hoofd koel te houden en je hart warm’.  Het is nu de tijd om ‘met en voor elkaar’ te blijven werken. Dit is ook het thema van de retraites die we organiseren. Daarnaast is de meditatie een groot hulpmiddel. De klassieke meditatie gebaseerd op het versterken van je innerlijke balans en het beter kunnen omgaan met stress, geeft je steun en kracht.

Daarnaast zijn er andere vormen van meditatie die juist in deze tijd je kunnen helpen om zelf na te blijven denken. Eén van de krachtigste vormen is de zgn. vidya-meditatie. Een eenvoudige vorm die je helpt om stap voor stap steeds dieper tot de kern van je vragen of problemen door te dringen.

Terug naar de basis

Ik denk dat wij maar heel gedeeltelijk op de politiek en beleidsmakers kunnen vertrouwen. We moeten weer terug gaan naar de basis: onszelf. Zolang de mantra’s ‘greed is good’ en ‘me first’ de basis vormen van onze maatschappij, is er niet veel mogelijk. Juist daarom is het belangrijk om bij elkaar te komen, te mediteren en te werken ‘met en voor elkaar’. Dat is waar een retraite voor staat.

Het boek ‘De Universele Kennis van de Upanishads, haar betekenis voor onze huidige tijd’

Als je nieuwsgierig bent naar wat vidya-meditatie voor je kan betekenen, kan je het boek ‘De Universele Kennis van de Upanishads, haar betekenis voor onze huidige tijd’ bestellen.

Wij gaan door met het organiseren van retraites en meditatiebijeenkomsten en studie. Binnenkort verschijnt onze nieuwe agenda. Als je vragen of wensen hebt, stuur ons een mailtje. Dat kan naar info@filosofieenmeditatie.nl.

Standpunt creëert realiteit

/in , /door

Een diepzinnig filosofisch thema

Eén van de meest diepzinnige thema’s in de filosofie is het thema van vrije keuze. We denken vaak dat het heel natuurlijk is dat we zelf keuzes maken in ons leven en dat wij daar vrij in zijn. Maar een beetje onderzoek laat zien dat vrije keuze een mysterieus begrip is.

Momenteel ben ik bezig een boek te schrijven over Vidya-meditatie. Een meditatievorm waar ik al eerder over geschreven heb en waarvan ik denk dat hij van grote waarde is voor onze huidige tijd en samenleving. Vidya betekent ‘kennis’ of ‘wetenschap’, maar is ook een meditatievorm die je voorbij de wereld van ‘naam en vorm’ voert. Juist deze methode is in staat om je te helpen om zelf na te denken en niet alleen maar meningen van anderen te over te nemen en er achteraan te lopen.

Al schrijvend stuitte ik echter op het oude probleem: hoe ‘vrij’ of ‘objectief’ kunnen wij kijken naar de realiteit waarin wij leven en hoe ‘vrij’ zijn wij om daarin keuzes in te maken?

Vidya-meditatie

De Vidya-meditatie is diep geworteld in de kennis en wijsheid die te vinden is in de Indiase Upanishads. Duizenden jaren oude teksten uit een geheel andere traditie en tijd dan de onze. Wij kijken met onze Westerse ogen uit de 21-eeuw naar deze teksten en betrekken alles wat we lezen of denken te begrijpen op situaties uit ons eigen leven. Maar wat zien wij eigenlijk? Zien wij de wereld van de Upanishads of zien wij een zelfgemaakte werkelijkheid en zoeken wij naar argumenten en kennis die ons wereldbeeld bevestigen? En hebben wij hier keuzes in?

Een verhaal uit de Katha Upanishad

Al schrijvend kwam ik uit op een passage uit de Katha Upanishad die mogelijk een nieuw licht werpt op deze problematiek. Het verhaal gaat als volgt: er was eens een man die niet bijzonder rijk was en die zo graag de hemel wilde verwerven. Volgens zijn traditie moest hij een groot offer brengen en daarbij giften schenken aan ‘mensen die deze giften waard waren’. Hij schonk zijn oude koeien die geen melk meer gaven en die geen kalveren meer konden krijgen en veelal ook nauwelijks nog konden eten en drinken als gift.

Hij had ook een zoon, Nâciketas genaamd. Nâciketas was nog jong en niet bijzonder geschoold, maar had een zuiver hart en een bijzonder gevoelige natuur. Terwijl hij zijn vader gadesloeg dacht hij dat dit niet het juiste offer was. De giften waren niet veel waard en Nâciketas spoorde zijn vader aan om ook iets dat echt waarde had te schenken. Zijn vader negeerde de opmerkingen van zijn zoon, maar Nâciketas herhaalde zijn opmerkingen een tweede en derde keer.

Toen werd zijn vader boos en in zijn boosheid deed hij iets waar hij onmiddellijk spijt van had: hij zei tegen zijn zoon: ‘ik geef jou weg en wel aan de Dood’. Hoewel hij zijn woorden onmiddellijk wilde herroepen, was Nâciketas het daar niet mee eens. Als we woorden spreken die we zo weer kunnen herroepen, wat hebben de woorden dan nog voor zin? Nâciketas gaat naar het huis van de Dood, maar hij gaat niet naar het huis van de Vernietiger, zoals zijn vader het zag, maar naar het huis van een groot leermeester, Yama, zoon van de zon, de kenner van het Allerhoogste. De rest van de Katha Upanishad gaat over het onderricht dat de Dood aan Nâciketas gaf.

Het standpunt van de vader en van de zoon zijn verschillend

Deze eerste passage bevat al een paar vidya’s (verborgen stukjes kennis) die je mee kan nemen in je meditatie. Het standpunt van de vader en van Nâciketas was heel verschillend. Zijn vader wilde de hemel verwerven, maar wilde niet veel geven. Nâciketas wil zuiverheid, het mooiste en is bijzonder standvastig. Zijn vader geeft hem in zijn woede aan de Dood (Mrityu), maar Nâciketas heeft ook hier een ander standpunt: hij ziet de Dood als de kenner van het Allerhoogste. Welke leraar zou hem beter kunnen vertellen over de wereld die voorbij de invloed van de dood ligt, dan de Dood zelf? Wat een uitgelezen kans!

Standpunt creëert realiteit

Standpunt creëert een realiteit en in deze realiteit leef je en maak je keuzes. Natuurlijk ben je ook geplaatst op een bepaalde plaats en in een bepaalde tijd. Maar hoe je er tegenaan kijkt en welke mogelijkheden je wel of niet ziet, wordt voor een belangrijk deel bepaald door het standpunt dat je inneemt. Wil je verandering in je leven?

Je kan proberen naar een andere plaats op aarde te gaan, misschien is het daar beter. Wat je in ieder geval kan proberen is oog te krijgen voor de invloed van verschillende standpunten. Mensen komen snel met elkaar in conflict. We denken dat we het over dezelfde realiteit hebben en die misschien anders interpreteren, alsof de realiteit waarin wij leven iets ‘objectiefs’ is, maar de andere kant is ook interessant: als wij een ‘eigen’ realiteit maken door het innemen van een bepaald standpunt en een ander doet dat ook, dan leven we ieder in een andere wereld.

Een belangrijk deel van het filosofisch onderzoek is er daarom op gericht je eigen standpunt eens los te laten en vanuit het standpunt van de ander te kijken. Vervolgens gaat het onderzoek verder naar de gemeenschappelijke wortel die ten grondslag ligt aan de verschillende standpunten.

Verander je standpunt en je leeft in een andere realiteit. Je moet deze woorden niet voor waar aannemen, maar neem ze eens mee in je meditatie en kijk wat ze doen. Vrij zijn betekent ook dat je van standpunt kunt wisselen, zonder dat je dat wat je werkelijk weet geweld aan doet. Maar om dit te kunnen doen, is het belangrijk dat je zelf leert na te denken. Vidya-meditatie is hierbij een groot hulpmiddel.

Wil je reageren op deze blog of heb je vragen? Stuur mij dan een mailtje. Ik ontvang ze graag. Het mailadres is info@filosofieenmeditatie.nl

Als je denkt dat je het weet, onderzoek dan nog eens

/in , , /door

Voorwaarden om Upanishads te bestuderen

In mijn vorige blog heb ik al beschreven dat de oude Indiase Upanishads voor mij een onuitputtelijke bron van inspiratie zijn.  Veel Upanishads beschrijven een ethica (gedragsregels, disciplines etc.) die ‘vereist zijn’ of aanbevolen worden om de Upanishad te kunnen bestuderen. Het is een soort voorwaarde die noodzakelijk is om diep te kunnen doordringen in de tekst. Op zich geen bezwaar natuurlijk, maar hier gaat vaak iets mis. De voorwaarden worden vaak zo vertaald dat je niet erg enthousiast wordt om de disciplines en manier van leven op te pakken. Ook blijft vaak onduidelijk waarom het nodig is om aan deze voorwaarden te voldoen. Het gevolg is dat (jonge) mensen zich al snel afkeren van de Upanishads en dat is bijzonder jammer want ze hebben echte ‘levenslessen’ te vertellen die van groot nut zijn voor het vinden van je eigen weg in het leven en de kennis helpt je om ‘zelf na te gaan te denken’ i.p.v. achter ideeën en meningen van anderen aan te lopen.

Blijf onderzoeken

Ik zal zo een voorbeeld geven van een ethica die op het eerste gezicht niet veel mensen zal aanspreken, maar als je even geduld hebt, zal je zelf zien dat je erop een geheel andere manier naar kunt kijken. Eerst geef ik je een sleutel mee die mij erg geholpen heeft en nog steeds helpt. Hij komt uit de Kena Upanishad: Indien je denkt dat je Het kent, ken je slechts een klein deel. Wat je ervan kent is slechts de uiterlijke vorm of een godheid. Daarom, onderzoek (mediteer) verder. Het woord ‘godheid’ vraagt om verduidelijking. Met ‘godheid’ wordt hier bedoeld ‘een beeld van de werkelijkheid’ of een ‘conclusie van ‘zo is het’, al dan niet zelf gecreëerd of door cultuur en tijd bepaald. Het begrip ‘onderzoek’ of ‘mediteer’ is erg belangrijk. Ik kom er zo op terug.

Woorden moeten getransformeerd worden tot levende woorden

Er is een Upanishad die het probleem mooi beschrijft. In de Prashna Upanishad wordt beschreven hoe zes getalenteerde  jonge leerlingen aan de wijze Pippalâda hun vragen willen voorleggen in de hoop dat hij ze alles kan uitleggen. De wijze antwoordde op hun verzoek als volgt: : ‘Blijf een jaar bij mij, oefen u in tapas, brahmacârya en sraddhâ; stel dan jullie vragen en als ik het kan, zal ik zeker alles uitleggen.’

De wijze reikt ze vervolgens een ethica aan. Het stelt voor om één jaar te leven volgens deze ethica alvorens hij zal antwoorden op hun vragen. De woorden tapas, brahmacârya en sraddhâ worden meestal vertaald met ‘soberheid, kuisheid (of celibaat) en geloof’. Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar deze woorden geven mij niet veel energie en zijn niet erg uitnodigend. Vreemd genoeg wordt in bijna geen commentaar of uitleg van de tekst aangegeven waarom deze kwaliteiten zo belangrijk zijn en hoe ze bijdragen aan een beter begrip van de antwoorden. Hoe kan het dat je door deze drie kwaliteiten te beoefenen diep kan doordringen in de kennis van de Upanishad?

Neem deze vertalingen niet klakkeloos aan. Leer zelf te denken. Onderzoek ze. spiegelen ze in je eigen leven. Kortom: neem ze mee in je meditatie.

Luister naar de woorden alsof het muziek is

De vertaling ‘soberheid, kuisheid en geloof’, zullen niet veel moderne mensen enthousiast maken. Geen wonder dat de Upanishads aan populariteit verliezen. Maar je kan er ook anders naar kijken:

Tapas heeft heel veel betekenissen: soberheid, ascese, maar ook discipline, ‘transformerende’ discipline, concentratie en meditatie.

Swami Brahmananda gaat diep in op het begrip tapas bij de studie van de Upanishads. Hij schrijft: ‘de hoogste vorm van tapas is concentratie van de geest op wat Brahman (God) is…’ Hij ziet en beleeft tapas als de ‘kennis van het Allerhoogste’, omdat tapas leidt tot het Allerhoogste. Tapas vertaalt hij dan ook met ‘meditatie’. Zijn aanmoediging is: beoefen tapas in de vorm van diepe meditatie vol geloof en vertrouwen. Dit vol geloof en vertrouwen zijn, is sraddhâ. Het is de voorwaarde voor de meditatie.

Brahmacârya: kuisheid of toch iets anders?

Tot slot brahmacârya, vaak vertaald met ‘kuisheid’ of ‘celibaat’. Maar het is meer: het is ook de eerste levensfase (asrama), de leerfase (tot ca. 25 jaar). In de Indiase traditie worden vier levensfasen onderscheiden. De eerste is die van leerling, van de jongeling die nog ongebonden is. De tweede fase is die van huisvader of huismoeder. Het gaat bij de studie van de Upanishads niet over wel of niet seks hebben. Dat heeft er niets mee te maken. Als het over wel of geen celibatair leven zou gaan, dan kan iedereen met een relatie of gezin wel stoppen met de studie van de Upanishads en dat zou ook betekenen dat zij geen toegang zouden hebben tot deze kennis.

Wel of geen seks is niet van toepassing voor de getalenteerde jonge ‘studenten’ die Pippalâda vragen willen stellen. Ik denk dat Pippalâda aan ze vraagt: blijf nog even student, wacht nog even met het starten van een gezin en blijf bij mij, gevestigd in diep geloof en vertrouwen dat je de kennis die je verlangt, zal ontvangen. Neem je vragen mee in je meditatie.

Brahmacârya heeft hier veel meer de betekenis van ‘heb je de tijd en ruimte om je volledig te wijden aan deze verheven kennis.’ Een gewoon mens is in onze wereld zo druk met relaties, gezin, werk, sport en andere activiteiten, dat er bijna geen tijd en ruimte is om diep te duiken in de kennis van de Upanishads. Er wordt dus gevraagd: creëer eerst tijd en ruimte en stel dan je vragen.

In India hebben we swami Krishnanada leren kennen in de Sivananda Ashram in Rishikesh. Er is een leuke anekdote die betrekking heeft op onze definitie van brahmacârya. Eens was er een buitenlander die aan de swami vroeg: ‘kunt u mij vertellen wat yoga is?’ Hij vertelde erbij dat hij weinig tijd had, want hij moest zijn vliegtuig halen om naar huis terug te keren. Swami Krishnananda antwoordde hem: ‘ga eerst je vliegtuig halen en ga naar huis. Kom terug als je tijd hebt, dan zal ik je vraag beantwoorden.’

Het belang van retraites

Wij hebben het meestal druk en hebben weinig tijd. Toch is het belangrijk om voor jezelf tijd in te ruimen en af en toe een retraite in te lassen. Dan ben je even helemaal ‘vrij’ en kun je je wijden aan dit soort kennis. Even een aantal dagen tijd voor ‘jezelf’ waar geen afleiding is en weinig prikkels zijn. Waar veiligheid is en waar je helemaal jezelf mag zijn. Dat is ‘moderne’ brahmacârya, het is de voorwaarde creëren om je met deze kennis bezig te kunnen houden en zelf te ervaren wat deze oude kennis je te vertellen heeft en hoe je haar kunt gebruiken in je eigen leven. Dit is één van de redenen waarom wij retraites organiseren.

Blijf onderzoeken of blijf mediteren. Kijk wat in je resoneert en wees niet te tevreden met alleen maar vertalingen. Woorden moeten je energie geven en je moet ze kunnen leven. Dan kunnen ze je inspireren en kan je in verbinding komen met de kennis die ‘voorbij de woorden gaat’ en deze gebruiken in je dagelijks leven.

Wil je reageren? Stuur dan een mailtje naar info@filosofieenmeditatie.nl 

 

De Kennis van de Upanishads, haar boodschap voor de moderne mens

/in /door

Upanishads

Nu ik mijzelf weer helemaal mag onderdompelen in het schrijven van boeken, heb ik ook de gelegenheid om de grote commentaren op de oude Indiase teksten te lezen. In het bijzonder die van de Upanishads. Heerlijk om te doen. Ze behoren tot de oudste filosofische geschriften en maken deel uit van de Vedische traditie. Er zijn prachtige commentaren op de Upanishads geschreven van beroemde swami’s die een groot deel van hun leven gewijd hebben aan de kennis die in deze oude geschriften te vinden is.

Een punt van zorg

Bij mijn studie kwam ik ook de commentaren tegen van Swami Chinmayanada, die mij erg aanspreken. Echter, ik ontdekte ook dat hij meermalen zijn zorg uitsprak over het feit dat steeds minder mensen, ook in India, geïnteresseerd zijn in deze werken. De grote verhalen daarentegen, zoals de Mahabharata en Ramayana, genieten nog grote belangstelling, maar de filosofische werken zoals de Upanishads, blijkbaar steeds minder. Wat is er aan de hand?

De populariteit van de Bhagavad Gita

Eén van de werken die wel heel populair is, is de Bhagavad Gita. Dit werk behoort tot de groep van de meest vertaalde werken en blijft een onuitputtelijke bron van kennis voor veel mensen in Oost en West. Waarom is de Bhagavad Gita wel en zijn de Upanishads zoveel minder populair? De Bhagavad Gita is weliswaar formeel geen Upanishad, hij wordt vaak wel gerekend tot hetzelfde type geschrift. Er zijn grote parallellen te vinden tussen de Bhagavad Gita en de Upanishads.

Gericht zijn op het verleden

Op mijn zoektocht naar de tijdloze, universele kennis die in de Upanishads te vinden is en bij het lezen van de verschillende grote commentaren, kwam ik iets tegen, dat voor mij een ‘wake-up call’ was. Vele studies van de Upanishads gaan over de taal, de vertalingen en wat de ‘juiste’ vertaling is. Echter, de verzen zijn alleen met het verstand te vertalen. Althans dat levert wel een zin op, maar daar zit dan meestal weinig ‘muziek’ in. De zin loopt niet lekker en de tekst ‘resoneert’ niet. Het effect is dat je verstandelijk wel iets begrijpt, maar dat je er geen energie en fonkels in je ogen van krijgt. De commentaren op de Upanishads zijn veelal gericht op het verleden. Ze beschrijven wat er vroeger gaande was, hoe men vroeger naar bepaalde zaken keek en zonder dat het hardop gezegd wordt, lijkt dat ‘vroeger’ het ideale plaatje te zijn. Wat je veel minder of helemaal niet ziet, is dat beschreven wordt wat de boodschap is voor de moderne mens.

Dit probleem is niet exclusief voor de studie van de Upanishads. Voor steeds meer geschriften, inclusief de Christelijke geldt, dat de boodschap voor het heden en voor de toekomst, vaag is. De meeste tijd gaat zitten in de bestudering van het verleden, wat er ‘eigenlijk’ bedoeld wordt met de woorden, maar wat we er nu mee moeten in deze tijd, blijft veelal onduidelijk. Mensen zijn veelal onzeker, over waarom ze leven, wat ze moeten en niet moeten doen, wat de toekomst brengen zal etc. Wat is nu de boodschap van de oude geschriften voor deze mensen?

De boodschap voor de mens hier en nu

Hier zie je meteen een verschil met bijvoorbeeld de Bhagavad Gita. De Bhagavad Gita beschrijft 18 yoga’s (wegen tot éénwording). Voor bijna iedere situatie in het leven is er wel iets te vinden dat op jouw situatie betrekking heeft. Het lijkt soms wel alsof de Bhagavad Gita speciaal voor jou is geschreven. En als de situatie verandert, dan ‘verandert’ de Bhagavad Gita mee. Hoe wonderlijk.

De studie van de Upanishads heeft mij geleerd dat deze geschriften op een vergelijkbare wijze geschreven zijn en dat een boodschap voor ieder mens aanwezig is. Ze zitten er vol mee. Je moet dit natuurlijk wel even ontdekken. Het ligt er niet open en bloot. Je moet er een inspanning voor leveren, maar dan heb je ook wat.

Wat leren we hier nu van? Voor mij zit er een belangrijke les in: Filosofie uit Oost en West moet bijdragen aan de ‘empowerment’ van de moderne mens. Met ‘empowerment’ wordt hier bedoeld ‘het versterken van je vermogen en mogelijkheden om (meer) regie te krijgen over je eigen leven en keuzes te maken die in lijn zijn met wie je werkelijk bent’. Dat is de boodschap van alle grote levensfilosofieën en religies: hoe de mens op zijn of haar eigen benen te zetten, helpen om in harmonie met zichzelf en zijn omgeving te leven en het leven ten volle te leven.

Hoe draagt de kennis bij aan de ’empowerment’ van mensen?

Als deze boodschap niet overkomt en we blijven steken in de betekenis van de woorden, die we meestal niet als richtlijn kunnen gebruiken in de praktijk van alledag en we kunnen ze niet praktisch vertalen, dan doen we ons werk niet goed. Voor mijzelf is dit ook een mooi spirituele discipline. Bij het schrijven van het boek ‘De Kennis van de Upanishads, haar boodschap voor de moderne mens’, probeer ik mij bij iedere zin af te vragen: wat draagt deze kennis bij aan het op hun eigen benen zetten van mensen en wat draagt deze kennis bij aan het vermogen van mensen om keuzes te maken en beslissingen te nemen die in lijn zijn met hun ware natuur en hoe draagt zij bij aan een harmonieuzere samenleving. Kortom: hoe dragen de Upanishads bij aan de empowerment van mensen?

Als je zo naar de Upanishads kijkt, lijkt het wel of je in een schatkamer loopt. Zoveel rijkdom, zoveel kennis en zoveel praktische aanwijzingen. Je zal zien dat deze kennis, die ook in zoveel andere tradities en geschriften te vinden is, een grote hulp is bij het vinden en gaan van de eigen weg in het leven. Ik hoop het boek snel klaar te hebben, dan kan je het zelf ook ervaren. Nog even geduld.

Wil je reageren? Stuur mij dan een mailtje. Het adres is: info@filosofieenmeditatie.nl