Zowel in de filosofie als in de psychologie wordt het belang van positieve levenshouding onderschreven. Het maakt een groot verschil of je uitgaat van een glas dat ‘half vol is’ of ‘half leeg’.  De ene benadering legt de nadruk op de mogelijkheden en de andere benadering richt zich primair op de problemen. Uitgaan van mogelijkheden betekent natuurlijk niet dat je je ogen moet sluiten voor de problemen, maar het maakt je wel sterker, energieker en veelal slagkrachtiger om de situatie waarin je verkeert effectief tegemoet te treden.

Langzamerhand wordt ook de maatschappij zich meer bewust van het belang van onze innerlijke staat op ons functioneren in de dagelijkse praktijk. Innerlijke balans geeft niet alleen een goed gevoel, maar heeft ook direct effect op ons functioneren en onze prestaties. Vandaar dat de yoga, meditatie, mindfulness etc. steeds populairder worden. Vroeger was misschien het toverwoord ‘menselijke ontwikkeling’ (en naar mijn mening is dit nog steeds een heel mooi motief), maar nu gaat het ook over effectief functioneren, coping met stress, burn-out preventie etc.

Dat onze geestelijke staat een groot effect heeft op ons functioneren wordt geïllustreerd door een artikel van Rutger Bergman van de Correspondent: ‘Waarom arme mensen domme dingen doen’ (17 december 2013). Het is een prikkelende titel, maar het artikel geeft wel een doorkijkje hoe ons heldere denken wordt beïnvloed door het gevoel dat wij nog controle hebben over onze situatie of dat wij de controle verloren hebben. Het artikel is deels gebaseerd op het werk van Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir: Scarcity: Why Having Too Little Means So Much (2013). In hun studies komt duidelijk naar voren dat leven en werken vanuit een tekort grote invloed heeft op ons gedrag en functioneren. Een paar experimenten illustreren deze invloed van het ‘beleven van tekort’:

Voorbijgangers bij een winkelcentrum werd het volgende gevraagd: stel je voor dat je een auto hebt en er is een iets kapot en het moet gerepareerd worden. De kosten zijn $ 300,- en de verzekering dekt maar de helft. Hoe ga je het oplossen? Terwijl de mensen een antwoord probeerde te formuleren, vroegen de onderzoekers verschillende vragen die, zonder dat de voorbijgangers het wisten, onderdeel uitmaakte van een IQ-test. Tevens werd naar hun sociale status en inkomen gevraagd. Mensen die veel en weinig geld te besteden hadden scoorde ongeveer even goed in de test.

Vervolgens werd aan een groep voorbijgangers hetzelfde probleem voorgelegd, maar nu was de (denkbeeldige) reparatie niet $ 300,-, maar $ 3.000,- en werd ook nu maar 50% door de verzekering gedekt. Opnieuw werden zij, zonder dat zij het wisten onderworpen aan een IQ-test en wat bleek nu: de groep die heel weinig te besteden had scoorde significant lager dan de groep die relatief veel geld had: ca 13 IQ-punten. Het beleven van een tekort (onvoldoende geld en mogelijkheden om het probleem op te lossen) was voldoende om slechter te scoren. In hun boek beschrijven Mullainathan en Shafir nog een aantal experimenten en de beleving van schaarste bleek veelvuldig geassocieerd te zijn met verschillen in intelligentie (binnen een en dezelfde persoon) en het gedrag van mensen.

In de filosofische tradities wordt er steeds weer op gewezen hoe belangrijk het is dat men uitgaat van overvloed, licht, mogelijkheden en kracht. Het psychologische effect is enorm en bepalend hoe wij ons leven vorm geven. Ook als wij in hele moeilijke omstandigheden leven is het belangrijk dat wij een positieve levenshouding behouden. Het is een oude aansporing, maar nog steeds van grote waarde: ‘tel je zegeningen’. We moeten niet vergeten dat het leven vanuit een tekort niet alleen betrekking heeft op geld, maar ook op liefde, zorg en aandacht. Als wij een tekort hieraan ondervinden en beleven, beïnvloedt dit ons functioneren in negatieve zin. Als je begint vanuit een tekort, eindig je met een tekort. We moeten leren uit te gaan van overvloed, dat maakt het verschil. Daarom is het zo belangrijk dat wij liefde, zorg een aandacht geven aan degene waarmee wij leven en werken. Een positieve levenshouding die uitgaat van kansen, mogelijkheden en overvloed, maakt dat je beter functioneert en meer kans hebt om je situatie te verbeteren. Dit principe moet aangeleerd worden en hier ligt een taak voor het onderwijs en dit zou tevens gebruikt moeten worden bij de bestrijding van armoede: help kinderen en volwassen mensen te geloven in kracht en mogelijkheden en je zult zien dat zij beter gaan functioneren.

Reageren op deze blog? Stuur een mailtje, dat wordt gewaardeerd.

Auteur: Mehdi Jiwa