De Bhagavad Gita in de Mahabharata
In mijn vorige blogs heb ik in grote lijnen iets geschetst over het avontuur dat ik met de Bhagavad Gita door de jaren heen beleefd heb. Voordat ik verder ga wil ik in deze blog in het kort iets over de context van dit geschrift vertellen.
De Bhagavad Gita is oorspronkelijk in het Sanskriet, een oud-Indiase taal, geschreven. Bhagavad Gita betekent letterlijk Het lied van de Heer. De Heer is hier Sri Krishna die in dit gedicht Arjuna onderricht. Heer wordt hier, net als andere woorden waarmee Krishna aangeduid wordt, met een hoofdletter geschreven uit diepe eerbied voor Krishna of dat waar Krishna voor staat. Voor sommigen geeft dat onaangename associaties met het Christendom, maar daar heb ik geen last van. De Bhagavad Gita wordt ook wel kortweg met Gita aangeduid en dat zal ik ook doen omdat dat het leesgemak ten goede komt. De Gita vormt een onderdeel van het grote Indiase epos de Mahabharata.
De Mahabharata is een z.g. raamvertelling. Dat betekent dat binnen het hoofdverhaal veel andere verhalen worden verteld om bepaalde aspecten te illustreren. Het hoofdverhaal van de Mahabharata begint feitelijk als de aarde de schepper om hulp smeekt omdat ze door demonische krachten overweldigd wordt en dit niet meer dragen kan. De demonische krachten drongen zelfs in de koninklijke lijnen binnen om hun invloed te doen gelden. Daarop vraagt de schepper de goddelijke krachten op de aarde onder de mensen geboren te laten worden om de demonische krachten te verdrijven: Dharma – zo’n Sanskriet begrip waar ik het over had – dat in deze context wil zeggen: ‘de eeuwige wet die alle schepselen ondersteunt’ moet hersteld worden[1]. Op dit begrip kom ik in een volgend blog nog zeker terug.
Midden in de Mahabharata vindt dan ook een enorme strijd plaats. En hoe merkwaardig (of toch niet?): net voor de strijd losbarst, op het strijdveld, midden tussen de twee legers in, begint het onderricht waarvan in de Gita verslag wordt gedaan.
De Gita wordt wel de ziel en de Mahabharata, het lichaam van de vertelling, genoemd. Het is voor de bestudering van de Gita niet noodzakelijk eerst de Mahabharata te kennen. Mijn ervaring is wel dat doordat ik vele delen van de Mahabharata ken, de Gita als het ware meer kleur, en ja meer ‘body’ voor mij heeft gekregen.
Over hoe oud de Mahabharata en de Gita precies zijn, zijn de geleerden het niets eens. Over het algemeen gaat men uit van zo’n drie- tot vierduizend jaar.
In ieder geval werd het epos in eerste instantie mondeling overgedragen en pas later opgeschreven. Eerst op palmbladeren, later op papier. De Mahabharata bestond in eerste instantie uit zo’n 20.000 verzen. In de loop der tijd werd het aangevuld. Het totale epos in de meest uitgebreide vorm bestaat uit meer dan 100.000 verzen. De Gita bestaat uit 700 of 701 verzen. Het verschil ontstaat door het wel of niet meetellen van een openingsvers van het dertiende hoofdstuk, waarvan sommigen menen dat het later is toegevoegd. Voor de inhoud maakt dit echter geen verschil.
De verzen van de Gita zijn in telegramstijl geschreven. Waarschijnlijk omdat het zo eenvoudiger was ze uit het hoofd te leren toen ze nog niet opgeschreven werden. Daarbij bevat het Sanskriet-woorden die niet één op één te vertalen zijn naar een andere taal. Het zijn eerder begrippen die in hun context in verschillende werken ook nog van betekenis kunnen verschillen.
Zo. Nu heb ik u misschien wel helemaal ontmoedigd om nog iets met de Gita te ondernemen. Dat is niet de bedoeling en zeker niet nodig.
Het oudste nog beschikbare commentaar op de Gita is van Adi Sankara (788-820), die als de voornaamste verspreider van de Advaita Vedanta, de non-dualistische Vedanta-leer, wordt beschouwd. Daarna zijn er vele commentaren verschenen. Door de Engelse overheersing en de daarmee gepaard gaande invoering van het Engels in India zijn veel vertalingen van de verzen, al dan niet voorzien van commentaar, in het Engels verschenen en soms in het Nederlands vertaald.
In mijn volgende blogs zal ik ook aandacht aan verschillende begrippen en commentaren besteden.
Volgende blog: Het begin van dit onderricht.
Hans Nijs
Vragen of opmerkingen? Stuur mij gerust een mailtje: fam.nijs@quicknet.nl
[1] Een volledige Engelstalige versie van de Mahabharata, die van K.M. Ganguli, is vrij beschikbaar op internet: http://www.sacred-texts.com/hin/maha/. Dit stukje staat beschreven in Boek 1, Adi Parvan, hoofdstuk LXIV.
