De afgelopen Bhagavad Gita studie was voor mij bijzonder. We zijn een tijdje bezig met het bekijken van vidya’s in de Bhagavad Gita. Vidya betekent kennis en het is kennis die voorbij en achter de woorden gelegen is. Het is een vorm van kennis die wezenlijk anders is dan de cognitieve kennis die we geleerd hebben.

Vidya’s: nuttig of niet?

Na een aantal studies was ik van mening dat deze vidya’s niet erg aansloegen bij de deelnemers. Er waren wel een aantal mails waaruit bleek dat een aantal mensen ermee aan de slag gegaan waren, maar een groot deel bleef zwijgen.

Afgelopen week was het anders. Nog één keer proberen, dacht ik. Het is zo’n mooie manier van studie en zo verrijkend als je hem gaat gebruiken. Echt moeilijk is het niet. Het is vooral nieuw. We keken naar een vidya uit het 15e hoofdstuk die bijzonder complex is. Ik twijfelde of dit wel een goede keuze was, maar de vidya legt een aantal problemen bloot die juist zo kenmerkend zijn voor onze tijd. Het ging over ‘de vertering van de vier vormen van voedsel’ (likken, zuigen, kauwen en verteren). Wij ‘likken’ links en rechts aan allerlei kennis en kijken wat we ‘lekker’ vinden en wat niet. Als we al verder gaan, willen we wel kennis die we alleen maar naar hoeven ‘op te zuigen’, die al helemaal uitgelegd is en waarvoor we maar weinig inspanning hoeven te leveren. Kennis die we moeten ‘kauwen’ voordat het verteerbaar voor ons is, spreekt ons meestal niet aan. We gaan liever op zoek naar iemand die de kennis al zo voorverteerd heeft dat we alleen nog maar hoeven te zuigen. N.a.v. deze studie heb ik veel mails en reacties gekregen en het bleek dat veel meer mensen dan gedacht een gevoel voor deze manier van studie aan het ontwikkelen waren. Dat is verheugend.

Vandaar dat ik voor deze laatste studie een blog schrijf over een andere vorm van vidya’s die je misschien niet zou verwachten. De meeste vidya’s zitten in tekst die je ogenschijnlijk kunt begrijpen met je verstand en als je er langer naar kijkt ontdek je meerdere lagen in de tekst. Het begint met een tekst die je met je verstand kan onderzoeken en stap voor stap kom je dieper.

Vidya’s kennen vele vormen

Maar er zijn ook andere vormen. Hier is een vers dat ik al veel vaker gebruikt heb. Het gaat hier om kwaliteiten die een mens moet hebben voor een ‘goddelijke geboorte’. Alleen al dit begrip heeft voor veel interpretaties geleid. Het begrip ‘goddelijke geboorte’ is op zich een vidya. Het gaat hier om een diepe betekenis van ‘goddelijk’ versus ‘demonisch’. Wij hebben hier allemaal ideeën over die uit onze religie komen, maar hier betekent ‘goddelijk’: uit zichzelf stralend, vanuit eigen kracht en licht leven, terwijl ‘demonisch’ betekent dat je licht of kracht van buiten jezelf nodig hebt om te ‘stralen’. Het is dus niet moraliserend bedoeld.

Hoe word je dan een ‘uit zichzelf stralend’ mens?

Hoe word je dan een ‘uit zichzelf stralend’ mens? Dat zit verborgen in de vidya die in het eerste vers staat:

Vreesloosheid, zuiverheid van hart, de yoga van kennis, volhard hierin; vrijgevigheid, zelfbeheersing en offervaardigheid, studie van de geschriften, discipline (tapas), oprechtheid, (B.G. XVI, 1)

Misschien vraag je je af: ‘Wat moet ik hier nu mee?’ Het zijn allemaal mooie begrippen, maar er zit niet eens een werkwoord in. Nou ja, ééntje dan: ‘volhard hierin’. Dit stukje wordt overigens in de meeste vertalingen niet vertaald. Waarschijnlijk weten de meeste vertalers niet wat ze ermee moet en dan laten ze het maar weg.

Het was Swami Shantandanda Saraswati, een vroegere Shankaracharya van Jyotir Math die een prachtig commentaar gaf op dit vers en de vidya voor ons ‘opende’. Hij liet zien dat dit vers negen kwaliteiten beschrijft en als je die volgt, je het bouwwerk krijgt voor het onderwijssysteem dat mensen opleidt tot mensen die in hun eigen kracht en licht staan.

Vreesloosheid is de basis van onderwijs

Het begint allemaal met ‘vreesloosheid’.  Dat is de basis voor gezond onderwijs. Verwondering en verbazing, dat zijn de kwaliteiten die ons aansporen om te leren en te ontdekken. En hier gaat het al mis met ons onderwijssysteem. Veel in ons onderwijs is gebaseerd op angst: falen bij test, afgewezen worden, competitie wie de hoogste cijfers heeft enzovoorts.

De tweede kwaliteit is ‘zuiveren van het hart’. Deze kwaliteit verwijst naar iets dat we in de yoga goed kennen: het zuiveren van zelfzuchtige motieven. Probeer elkaar te helpen en te verheffen. Onderwijs is iets dat je met elkaar vorm geeft en het gaat om de ontwikkeling van de groep en niet om de ontwikkeling van een individu.

De derde kwaliteit is ‘de yoga van kennis’. Wat betekent dit nu weer? Je moet een vidya niet met je verstand benaderen. ‘Yoga’ betekent ‘dat wat je je eigen gemaakt hebt, wat je je gerealiseerd hebt’. Het gaat niet om theoretische kennis, maar om doorleefde kennis. Je moet er zelf op ‘dobberen’ om te ontdekken wat het voor je betekent. Voor mij betekent het ‘gebruik, leef je kennis eerst en vraag dan pas om meer’.

En dan het stukje dat bijna nooit vertaald wordt: ‘volhard of verblijf hierin’. Op zich is dit een vidya in een vidya en misschien is het wel de poort om nog dieper te komen. ‘Maak dit tot een levende realiteit, een yoga een karaktereigenschap’ en ga dan pas verder.

Het fundament van onderwijs

De drie samen verwijzen dan naar: het fundament is vreesloosheid en ontwikkel een zuiver hart, en vanuit dit zuivere hart leer je kennis te gebruiken en onderzoek je kennis verder. Maak dit tot een karaktereigenschap.

Onderwijs zou in dit verband gericht moeten zijn op het leren te leven zonder angst en gericht moeten zijn op het ontwikkelen van een zuiver hart en een uitnodiging moeten zijn om de kennis die je al hebt te gebruiken en verder te onderzoeken. En dan volgen er nog zes kwaliteiten die het bouwwerk van het onderwijs verder afbouwen. Die zullen we in onze volgende studie kunnen bespreken.

Let wel: het bovenstaande is geen ‘master class’, maar een andere manier van kijken. Het is een ‘interpretation class’. Misschien spreekt het je aan, misschien niet. Het belangrijkste is dat je zelf gaat onderzoeken en blijft ‘dobberen’ op de woorden en je eigen ervaringen opdoet.

Als je mee wil doen aan deze laatste studie van de Bhagavad Gita van 2023, stuur een mailtje en je ontvangt de link. In februari 2024 gaan we weer verder met onze studiebijeenkomsten.