Handelen in vrijheid

Uit het derde vers van het zesde hoofdstuk van de Bhagavad Gita begreep ik dat handelen een middel was om innerlijke rust te bereiken, om vervolgens met dat als middel het pad te vervolgen:

Voor de wijze (muni) die verlangt op te gaan in yoga is handeling het middel; voor hem die yoga bereikt heeft, is innerlijke rust (sama) het middel, zo wordt gezegd. (vers 6.3)

Er zouden in de voorgaande hoofdstukken dus aanwijzingen moeten staan om tot die innerlijke rust, sama te komen. Met dat in gedachte ging ik de voorgaande hoofdstukken nog eens lezen.

Handelen in overeenstemming met de eigen natuur leek mij een eerste aspect dat hiertoe bijdraagt.

Verder wordt er in deze hoofdstukken veel aandacht besteed aan ‘het niet gehecht zijn aan handelingen op zich en/of de resultaten ervan’. En, zoals ik al eerder opmerkte, gaat het om handelen in de ruimste zin van het woord: niet alleen fysieke handelingen maar ook die van spraak en geest.

Laten we, voordat we verder bij de Gita te rade gaan, eerst eens kijken wat we er zelf al van weten. Wanneer verstoort gehechtheid aan handeling bij ons de innerlijke rust, kalmte, gelijkmoedigheid en vrede?

Ik heb bij dit soort vragen de gewoonte de vraag zoals hierboven te formuleren en hem mij enkele malen per dag te herinneren en er even bij stil te staan. En als er iets te binnen schiet, of er iets voorvalt dat hier mee van doen heeft, dit te noteren. Altijd heel verrassend.

Er sprong rond deze vraag ook weer een heleboel in het visnet om zo maar te zeggen. Ik pak er maar een uit:

Al heel lang weet ik dat ik mij weinig echte rust gun. Mijn energie bevindt zich door een chronische ziekte regelmatig op een laag pitje en dan doe ik het wat rustiger aan of ‘neem even rust’. Ja, fysiek. Maar dan spookt er van alles door mijn hoofd. Wat ik dan straks als eerste ga doen en hoe dan. Wat er allemaal nog ligt te wachten. Wat die gezegd of gedaan heeft … Even op de mobiel of tablet kijken. Ogenschijnlijk zit ik rustig, maar echte rust …? Dit is een vorm van gehechtheid. Niet alles even los kunnen laten, niet vrij zijn. Echte rust is even uit de stroom stappen iets te willen, iets te moeten. Niet allen fysiek, maar ook mentaal. Gewoon even te-vrede kunnen zijn, kunnen rusten in wat is. Niet induttend, maar heel aanwezig. Alleen maar getuige zijn. Even alleen maar zijn. Het klinkt eenvoudig, maar in de praktijk is het vaak lastiger.

Observeren wat er gebeurt, regelmatig beoefenen van de stilteoefening zoals wij die binnen de SFM kennen en meditatie brengen dit echter zeker binnen bereik.

Dan hebben we nog de vruchten van onze handelingen. Hoe gehecht zijn we daar aan? Hoe vrij zijn we daar van?

Denken over een probleem, dat dan wel het antwoord móét opleveren, ‘we moeten er uitkomen, en wel nù’. Een klusje dat wel af moet. Als we iets doen, moeten we er wel iets aan hebben. Het moet wel ergens goed voor zijn etc. etc. Allemaal voorbeelden hiervan. We kennen het vast allemaal.

Als ik de eerste hoofdstukken van de Gita er op nasla, vallen mij een paar dingen op.

• Handelen wordt aangemoedigd, niet het stil in een hoekje gaan zitten
• Ongehechtheid in handelen wordt regelmatig gekoppeld aan een gedisciplineerde geest, of iets dat daaruit voortvloeit, zoals het voorbij gaan aan de paren van tegenstellingen.
• Het handelen als een offer wordt regelmatig geprezen.

Aan ‘hoofd in de wolken, handen in de zakken’ hebben we niet veel, kon Swami Sivananda, stichter van de Divine Life Society in Rishikesh zeggen.

Discipline is niet voor iedereen een prettig woord. Wanneer we meer zicht krijgen op de mate hoe onvrij we zijn omdat onze geest meer voor ons bepaalt dan ons lief is en we zelf meer invloed op onze koers willen hebben en diepere rust willen ervaren, zal discipline een nuttig hulpmiddel blijken.

Zelf kan ik er intens van genieten om met deze verschillende aspecten van handelen te experimenteren. En dan vooral in de hiervoor zo bijzonder geschikte omgeving van ons retraitecentrum in Brognon. In de week ‘De transformerende kracht van aandacht’ doen we dat weer in een ontspannen sfeer met elkaar. Een aanrader! Klik hier voor meer informatie over deze week.

Het offer wordt wel de hoogste vorm van handeling genoemd. Als we hier bij stil staan zal blijken dat dit deze tijd een heel actueel item is. Meer hierover in mijn volgende blog.

Wilt u reageren op deze blog? Dat kan met een mailtje naar: fam.nijs@quicknet.nl