Wat is de beste vertaling van de Bhagavad Gita?

/in , /door

De Bhagavad Gita is erg populair

Het is bekend dat ik erg gek ben op de Bhagavad Gita. Dit kleine Indiase geschrift zit vol praktische aanwijzingen hoe je je leven beter en harmonieuzer kan leven. De Bhagavad Gita heeft al eeuwen lang mensen uit Oost en West geïnspireerd en ik gebruik de Gita dagelijks in mijn leven.

De laatste tijd komen er steeds meer mensen die zich willen verdiepen in de Bhagavad Gita en die aan mij vragen: ‘Wat is de beste vertaling van de Bhagavad Gita?’

Wat is de beste vertaling?

Dit is een interessante vraag, die niet eenvoudig te beantwoorden is. Ik wil proberen een aantal aspecten in de blog te bespreken die je kunnen helpen om voor jou de beste vertaling te vinden. De Bhagavad Gita is oorspronkelijk in het Sanskriet geschreven. Het Sanskriet is een rijke taal met veel nuances en de woorden kunnen verschillende betekenissen hebben. Bovendien is de Gita eeuwen geleden geschreven en komt uit een heel andere cultuur dan de onze. Wij kijken met onze 21e -eeuwse ogen naar de Gita en willen de aanwijzingen graag gebruiken in ons moderne leven.

De juiste vertaling is belangrijk, maar niet voldoende

Natuurlijk is het belangrijk dat de woorden goed en juist vertaald worden uit het Sanskriet of uit een andere taal. Maar is dat voldoende? Woorden en zinnen staan niet op zichzelf. Ze komen ergens vandaan en gaan ergens naar toe. Het is net als met muziek: de woorden goed vertalen is gelijk aan de noten zuiver spelen, maar daarmee is het nog geen muziek. In de muziek zijn er passages die bestaan uit noten en maten die bij elkaar horen. Er zijn noten die het verhaal vertellen en sommige verdienen een accent omdat zij een bijzondere plaats innemen, maar er zijn ook noten ter ondersteuning. Ook noten die een onverwachte wending kunnen geven aan een muziekstuk. Het is belangrijk dat je deze passages herkent en de juiste nadruk geeft. Dat geeft ‘diepte’ aan het stuk.

Een zweem van een glimlach

Dit gaat ook op bij de bestudering van de spirituele geschriften en dus ook bij de Bhagavad Gita. Er zijn woorden in de Gita die oppervlakkig gezien niet zo bijzonder zijn en in verschillende vertalingen worden ze naar de achtergrond geschoven. Een voorbeeld in de Bhagavad Gita zie je in het begin. De prins Arjuna is ten einde raad. Hij is een groot strijder en moet een onvermijdelijke oorlog voeren. Hij weet niet meer wat zijn plicht is en zakt uiteindelijk in zijn strijdwagen in elkaar. Krishna is bij hem en leert hem hoe hij zijn taak en functie in het leven kan vinden. De passage die ik wil laten horen staat in het begin van het tweede hoofdstuk:

Mijn eigen natuur (svabhâva) is verduisterd door zelfmedelijden; ik ben verward en weet niet meer wat mijn plicht (dharma) is. Onderricht mij, bid ik U.
Zelfs al zou ik de heerschappij over een welvarend koninkrijk op aarde verkrijgen of de heerschappij over de stralenden (goden), dan nog zou ik niet weten hoe ik van deze smart, die mijn zinnen verteert, kan worden verlost.

Nadat Arjuna, de overwinnaar van zijn vijanden, Krishna, aldus had toegesproken en tot Krishna gezegd had: ik zal niet strijden, zweeg hij.
Toen richtte Krishna met een zweem van een glimlach de volgende woorden tot Arjuna, die teneergeslagen tussen de twee legers stond. (B.G. II, 7-10).

Waar ik het accent op wil leggen is op ‘met een zweem van een glimlach’.  Wat een vreemde woorden zijn dit. Arjuna is de wanhoop nabij en Krishna krijgt een ‘zweem van een glimlach’ op zijn gezicht. Met recht een hele onverwachte wending. Toch is de glimlach erg belangrijk. Doordat Arjuna niet meer verder kan, moet hij zijn steun zoeken bij Krishna. Krishna ziet nu mogelijkheden en krijgt het mandaat om Arjuna te onderwijzen. Het weglaten of naar de achtergrond schuiven van deze woorden, maakt dat de tekst een heel andere lading krijgt, ondanks het feit dat de woorden ‘met een zweem van een glimlach’ geen onderdeel zijn van het onderricht van de Bhagavad Gita.

Er is nog meer op te merken over de woorden en de vertalingen. Vertalingen vertellen vaak meer over de vertaler (hoe hij of zij denkt en naar de wereld kijkt) dan over de tekst zelf. Dat is geen probleem, zolang je het maar weet.

Mantra’s

In de Gita zitten ook mantra’s. Deze woorden hebben niet zozeer een taalkundige betekenis, maar zijn geladen met energie. Het gaat om de energie. Overigens is deze energie niet constant, hij zit niet alleen in de woorden, maar ook in jou en mij. Je komt in resonantie met de woorden en per persoon en per situatie is het effect verschillend. Hier is een beroemde mantra:

Ik ben het offerritueel; Ik ben het offer; Ik ben het offeren; Ik ben het offerkruid, de offerspreuk (mantra) ben Ik; ook ben Ik de geklaarde boter; Ik ben het vuur; het uitgieten van het offer ben Ik. (B.G. IX, 16).

Woorden hebben een verschillende waarde

Sommige woorden proberen de kern van de kennis uit te drukken, andere zijn een illustratie. Weer andere zijn heel erg belangrijk, maar je kijkt erover heen. Je ziet ze niet. Ik zal een voorbeeld geven:

Dit vind ik een erg mooi vers:

Hij die Mij met een toegewijd en zuiver hart een blad, een bloem, een vrucht of water offert: Ik neem het van hem aan omdat het met een zuiver hart geofferd is. (B.G. IX, 26).

Je zal misschien het met mij eens zijn dat de woorden ‘blad’, ‘bloem’, ‘vrucht’ en ‘water’ hier voorbeelden zijn. Het mag ook iets anders zijn, zolang het met ‘een zuiver hart geofferd is’. Een zuiver hart heeft het accent in de zin en dat wat je offert mag heel eenvoudig zijn.

Ruimte voor interpretatie

Soms is het nog iets moeilijker omdat je de zinnen interpreteert op een bepaalde manier. Hierdoor komen bepaalde woorden naar voren en verdwijnen andere naar achteren. Dat is niet goed of fout, dat is een kwestie van interpretatie. Een vertaling moet alleen wel de ruimte laten voor verschillende interpretaties. Hier heb je een beroemd voorbeeld:

Zij die niet hoogmoedig zijn, die vrij zijn van begoocheling, die het kwaad van wereldse gehechtheid hebben overwonnen, die steeds aan het Zelf zijn toegewijd, die de verlangens de rug hebben toegekeerd en die bevrijd zijn van de paren van tegenstellingen, zoals vreugde en pijn, bereiken Mij, het eeuwige doel. (B.G. XV, 5).

Waarschijnlijk lees je in de tekst dat je een aantal zaken te boven moet komen: hoogmoed, begoocheling, wereldse gehechtheid en de paren van tegenstellingen. Dat je je hiervan moet bevrijden, kom je in veel geschriften tegen. Maar wat je waarschijnlijk niet ziet is dat de tekst vier vormen van ontkenning gebruikt, namelijk ‘niet’, ‘overwinnen’, ‘de rug toekeren’ en ‘bevrijd worden’. Het is maar een interpretatie, maar dit vers nodigt je uit om de vier verschillende vormen van ontdekking of bevrijding te leren kennen en te gebruiken. Wanneer kan je ‘nee’ zeggen, wanneer kan je de strijd aangaan en proberen iets te overwinnen en wanneer moet je dat juist niet doen, omdat het probleem dan alleen maar groter zal worden. Dit vers leert je dat je ‘nee’ kan zeggen tegen hoogmoed en begoocheling en dat je gehechtheid kan overwinnen. Maar begeerte kan je beter de rug toekeren, want als je het aandacht geeft, groeit het. Loskomen van de ‘paren van tegenstellingen’ is niet iets dat je zelf kan doen. Je kan je wel voorbereiden, maar uiteindelijk wordt het je geven.

Misschien spreekt deze interpretatie je aan en kan je hem gebruiken in je leven, misschien ook niet, maar de tekst moet wel ruimte laten voor je eigen onderzoek en interpretaties.

Wat is nu de beste vertaling van de Bhagavad Gita?

Wat is nu de beste vertaling van de Bhagavad Gita? Dat is afhankelijk van je eigen staat en wat je wil of nodig hebt. Er zijn vertalingen die heel vertroostend werken, er zijn vertalingen die je uitnodigen om erop te mediteren, andere die meer je analytische denken aanspreken en weer andere die juist het devotionele aspect benadrukken. Maar het belangrijkste is dat de vertaling jou aanzet om de Bhagavad Gita te gaan gebruiken  in je dagelijks leven en er je eigen ervaringen mee op te doen. Dat is de vertaling die voor jou de ‘beste vertaling’ is.

Wil je reageren? Stuur een mailtje naar info@filosofieenmeditatie.nl

Satsang: het fundament van een retraite

/in /door
Lees meer

Drie manieren om naar handelen en niet handelen te kijken

/in /door

(Geïnspireerd door de yoga van handeling zoals beschreven in de Bhagavad Gita)

De Bhagavad Gita kan je op veel manieren lezen

Al jaren bestuderen we op vrijdagavond de Bhagavad Gita. Het is een open studie en iedereen kan meedoen. Afgelopen keer waren we bezig met de Yoga van Handeling die in de hoofdstukken 2-5 beschreven wordt.

De Bhagavad Gita kan je op heel veel manieren lezen. De ene manier is niet beter dan de andere, maar het zijn altijd interpretaties die je laten zien dat je in verschillende realiteiten kunt leven. En wat misschien nog belangrijker is: jij bent in staat om van de ene realiteit naar de andere te ‘reizen’.

Dit wordt mooi geïllustreerd aan de hand van het volgende vers:

Je moet de aard kennen van handeling (karma), speciale handeling (vikarma) en niet-handelen (akarma); want zeer diepzinnig is de weg van handeling. (B.G. IV, 17).

Nogmaals: er is niet één juiste manier om naar dit vers te kijken, maar afhankelijk van je eigen standpunt toont de Bhagavad Gita je de realiteit die bij dat standpunt hoort. Dat is dan ook één van de belangrijkste lessen van de Bhagavad Gita: afhankelijk van je standpunt creëer je een werkelijkheid. Als je je standpunt verandert, verandert de wereld om je heen.

Laten we kijken naar hoe dat gaat aan de hand van dit vers.

De belang van de begrippen karma, vikarma en akarma in de yoga van handeling

Er worden ons drie begrippen gegeven: karma, vikarma en akarma. Meestal wordt karma met ‘handeling’ vertaald en vikarma met ‘onjuiste’ of ‘slechte handeling’. Akarma is dan ‘geen’ handeling (iets dat niet gebeurd). Dit is een prima interpretatie, alleen loop je een beetje vast met de vertaling van karma als ‘juiste handeling’, omdat het begrip ‘juist’ er niet staat. Karma betekent handeling. Bovendien wie of wat bepaalt wat ‘juist’ en ‘niet juist’ is? Dat is erg gebonden aan tijd, plaats en cultuur. Veel dingen die nu ‘juist’ zijn, waren vroeger ‘niet juist’ en omgekeerd. Ook culturen en religies verschillen behoorlijk van mening over wat ‘juist’ en ‘niet juist’ is. Kortom: als je er zo naar kijkt, leef je in een relatieve en veranderlijke wereld.

Wat gebeurt er als je vikarma vertaalt met ‘speciale handeling’?

Er zijn mensen en vertalers geweest die m.i. terecht stellen dat de Bhagavad Gita niet gaat over ‘juist’ en ‘niet juist’. Arjuna krijgt niet een rijtje mee van wat hij wel moet doen en wat hij niet moet doen. Hij krijgt onderricht om zelf te kunnen denken en zelf  beslissingen te kunnen nemen. Deze vertalers gebruiken liever een andere mogelijkheid om vikarma te vertalen, nl. ‘speciale handeling’.

Deze benadering brengt het vers heel dicht bij je. Wanneer is een handeling een ‘speciale’ handeling? Wie bepaalt dat? Voel diep, neem het mee in je meditatie en mogelijk ontdek je dat je het zelf bent die iets ‘speciaal’ of ‘niet speciaal’ maakt. De mens is een creatief wezen. Door iets ‘speciaal’ te maken, krijgt het waarde voor je. Je kan dit doen in bijzondere situaties, bijvoorbeeld bij een huwelijk. Dat is heel speciaal. Of bij de geboorte van je kind, dat is ook heel speciaal. Ook de rituelen in een kerk, tempel of moskee zijn misschien speciaal voor je. Maar je kan ook het koken en de dagelijkse handelingen heel speciaal maken. Dit past bij de uitspraak: Zen is de religie van de dagelijkse handelingen’.

Ook dat wat niet gebeurt krijgt een grote betekenis. Als bepaalde woorden niet gesproken worden of bepaalde dingen niet gebeuren, kan dat soms meer indruk maken dan woorden of dingen die wel gesproken worden of gebeuren. Als je bij iemand bent waar je veel van houdt, maar die zegt niet dat hij of zij ook van jou houdt, kan dat hard aankomen.

Deze manier van kijken naar dit vers legt een grote verantwoordelijkheid bij jezelf neer: als je in een mooiere, harmonieuzere, eerlijker wereld wil leven, transformeer dan handelingen in speciale handelingen en beschouw dat wat niet gebeurt als gelijkwaardig aan dat wat wel plaatsvindt. Je zal zien dat je wereld onmiddellijk mee verandert.

Een derde benadering van het vers

En dan is er nog een derde interpretatie mogelijk. Deze komt voort uit de titels die horen bij de hoofdstukken 3-5. Het derde hoofdstuk draagt veelal de titel: ‘de yoga  van handeling’. Het vierde hoofdstuk heet: ‘de yoga van afstand doen van handeling door kennis’ en het vijfde hoofdstuk heet: ‘het afstand doen van handeling’.

De titels verwijzen naar hoe ‘doen’ overgaat en oplost in ‘niet doen’. Als we met deze bril op naar het vers kijken, dan kan je zien dat het over een transformatie gaat. Handeling wordt speciale handeling en het begrip ‘handeling’ verdwijnt uiteindelijk. ‘Doen’ wordt ‘niet doen’.

In het vijfde hoofdstuk zit een erg belangrijk vers dat zegt:

De kenner van de waarheid denkt altijd: “ik doe waarlijk helemaal niets” (naiva kincit karomi iti), hoewel hij ziet, hoort, voelt, ruikt, eet, zich voortbeweegt, ademt, slaapt, spreekt, loslaat of aanpakt, de ogen opent of sluit. (B.G. V, 8-9)

‘Ik doe waarlijk helemaal niets’: wie kan deze woorden spreken?

Wie kan deze woorden spreken? Voor wie gelden deze woorden? Zijn dit hele speciale mensen? De woorden staan in het eerste deel van de Bhagavad Gita. Dit deel gaat over ‘de mens’. We mogen ervan uitgaan dat dit binnen het bereik van de ‘gewone mens’ ligt.

Dit transformatie proces kennen we eigenlijk al. Als de liefde er is, verdwijnt het gevoel van werk of doen. Je wordt als het ware meegevoerd door de stroom van de liefde. Dit is één van de kernbegrippen in het soefisme. Het ‘doen’ verdwijnt, doordat het gevoel van afgescheidenheid verdwijnt of anders gezegd, door dat ‘ik’ verdwijnt. Dit proces wordt prachtig beschreven in de yoga van toewijding of de yoga van de liefde: de bhakti yoga.

Niet één van bovengenoemde interpretaties is de juiste. Het is een manier van kijken en leven. Je voelt waarschijnlijk wel aan dat hoe de wereld zich aan je toont, mede wordt bepaald door het standpunt dat je inneemt. Hier heb je een mantra die je mee kan nemen in je meditatie: ‘standpunt creëert een realiteit’. Weet dat jijzelf de sleutel in handen hebt. Je zou kunnen zeggen dat je kan kiezen in welke werkelijkheid je wil leven. De Bhagavad Gita is niet een boek dat voor iedereen gelijk is. Hoewel de letters van de tekst niet veranderen, zal de Bhagavad Gita zich aan je presenteren, al naar gelang het standpunt dat je inneemt.

Hoe een onderhoudsretraite je even ‘boven’ jezelf uittilt.

/in /door

Van 17-23 april was er weer een onderhoudsretraite om het retraitecentrum Le Domaine St. Antoine weer helemaal klaar te maken voor het nieuwe retraiteseizoen. We waren met 13 mensen en er is weer heel veel gedaan. Van schoonmaken, gras maaien, bramenstruiken verwijderen, takken van het veld halen tot het afvoeren van oude apparatuur naar de vuilstort en reparatiewerk aan toiletten en elektra. Maar er was ook tijd voor meditatie, het bespreken van een thema uit de karma yoga dat je die dag kon gebruiken bij de werkzaamheden, samen iets drinken, koken en bij de haard ’s avonds napraten of een mooie video zien of mee doen aan een online studie. En we hadden ook nog het mooiste weer. Overdag zon, er wat tijd voor rust als je dat wilde, kortom een hele informele sfeer. Dank aan iedereen die zo hard en met zoveel liefde gewerkt heeft.

Een onderhoudsretraite is een echte retraite

Op zich zijn deze werkzaamheden en dagindeling niet zo bijzonder. Maar het was geen ‘klusweek’, het was een echte retraite. Een retraite die een aantal richtlijnen volgde uit de yoga van handeling, de karma yoga. In deze yoga staan een paar dingen centraal die je even uittillen ‘boven’ jezelf. De intentie waarmee je werkt, is belangrijker dan het resultaat van je werk. Richt je je aandacht op het vuil dat verwijderd moet worden of op iets dat kapot is en gemaakt moet worden, of richt je je op het ‘teruggeven van glans’ of op de natuurlijke harmonie tussen alle onderdelen van een goedwerkend apparaat? Je werkt ook niet voor jezelf of je eigen persoonlijk resultaat, maar je werkt voor het geheel en voelt je ook onderdeel van een geheel. En last but not least: zuivere, liefdevolle aandacht. Wat maakt dat een verschil: of je mechanisch werkt of dat je iets doet met zuivere, liefdevolle aandacht.

Tijdens de week gebeurt er iets wonderlijks. Je voelt dat je oude, bekende structuur van je afvalt. Je ervaart een vrijheid, vrede en harmonie met elkaar, het werk, het domein en de natuur. Je voelt je één met alles en iedereen.

Je kan je afvragen hoe dit komt. In je gewone leven is dit lang niet altijd zo gemakkelijk te ervaren. Wat is dan het verschil? Natuurlijk is de omgeving erg mooi, er is veel zorg voor elkaar en het was mooi weer. Maar dat verklaart niet wat er gebeurde en wij allemaal hebben kunnen ervaren. Er was nog iets anders.

De kracht van de sanga

Dat andere zit is iets dat één van de pijlers is van de yoga. Je kan het vinden in iedere yoga en dat is de sanga. Wie meerdere blogs van ons heeft gelezen, zal het begrip sanga of satsang regelmatig zijn tegengekomen. Het is het samenkomen, samen mediteren, studeren, uitwisselen van ervaringen etc. In de yoga van handeling is het niet anders: er is een focus, er is veiligheid en gelijkwaardigheid. Je werkt voor het welzijn van het geheel dat in dit geval verder gaat dan het welzijn van de mensen die aanwezig waren. Het heeft ook betrekking op het welzijn van het huis en de tuinen en het bos. Tot slot: de ruimte laten voor de verschillende kwaliteiten en aandachtsgebieden van de deelnemers. Iedereen heeft zo zijn specialiteit en die kan en mag ingezet worden. Als je deze principes volgt in je werk, in het aanwezig zijn, dan wordt je als het ware opgenomen en verbonden met een harmonie die door jou, door ieder ander en door het gehele domein stroomt. Je voelt je even vrij, hoeft je niet staande te houden of te verdedigen. Je kan ontspannen en je wordt even ‘boven jezelf uitgetild. Wat een vrijheid.

Nogmaals dank aan iedereen die aanwezig was, maar ook aan al diegenen die niet zichtbaar waren, maar wel ‘achter de coulissen’ hebben meegeholpen om deze onderhoudsretraite mogelijk te maken.

Waar kan je meditatie voor gebruiken?

/in /door

De laatste tijd krijg ik veel vragen over meditatie. Niet verwonderlijk in een tijd met zoveel onzekerheid, angst en agressie. De coronaepidemie heeft nog diepe sporen nagelaten, de oorlog in de Oekraïne en de gevolgen voor Europa en ons land, houden veel mensen bezig. Een gevoel van onzekerheid, machteloosheid en onveiligheid is wat veel mensen gemeenschappelijk hebben.

We moeten in balans blijven. Meditatie is een groot hulpmiddel, maar waarvoor en hoe kan je meditatie nu gebruiken? Er is een lange lijst te geven, maar voor nu wil ik graag 3 toepassingen met jullie delen:

Meditatie om meer energie en innerlijke rust te krijgen.

Misschien herken je het: we zijn continu in ons hoofd aan het malen. Gedachten blijven maar komen en er lijkt geen einde aan te komen. In je gedachten blijf je je problemen en zorgen maar herhalen. Het effect is dat je veel energie verliest en je onrustig voelt. Hier kan meditatie helpen, zeker als je het regelmatig een paar keer per dag beoefent. Het is niet moeilijk: het begint met een ‘diep’ zitten. Zoek een fijn plekje op, geeft het wat aandacht zodat het er prettig uitziet en ga zitten. Verbind je met de grond, met de aarde en ontspan je lichaam zoveel mogelijk. Breng je aandacht naar je onderbuik en zit stabiel, ontspannen en ‘diep’. Daarnaast: word je bewust van je ademhaling. Laat het ademen natuurlijk plaatsvinden, bemoei je er niet mee. De ademhaling lijkt al spoedig dieper te komen. Je buik ontspant en ademen en diep zitten ontmoeten elkaar. Je luistert naar alle geluiden en volgt ze tot ze terugvallen in de stilte. Neem je tijd en vervolgens kan je toekijken op je gedachten en gevoelens. Ze komen op, nemen vorm aan en verdwijnen weer. Laat het toe en raak het niet aan.

Na deze eenvoudige voorbereiding kan je de methode toepassen die je geleerd hebt, zoals het herhalen van een mantra (japa-yoga) of het visualiseren van een beeld en daar je aandacht op laten rusten, of je blijft stil toekijken op je ademhaling of je gebruikt een andere methode.

Je zal merken dat je gedachten langzamerhand rustiger worden, je geest kalmer wordt en je meer in balans komt. Dit scheelt heel veel energieverlies. Je kan ook helderder denken en beter beslissingen nemen. Kortom, meditatie is heel geschikt om je te helpen als je je innerlijke onrustig voelt.

Meditatie bij het verwerken van pijn en verdriet.

Dat meditatie je kan helpen bij het verwerken van pijn en verdriet dat je hebt opgelopen in je leven, is bij veel mensen minder bekend. Toch is het een groot hulpmiddel bij de verwerking. Dit komt omdat naast het diepe zitten, de ontspanning, het ‘diep’ laten zakken van de ademhaling en het toekijken op de stroom van gedachten en gevoelens in je geest, nog meer ‘vaardigheden’ zijn te leren. Belangrijk is om een neutrale positie in te nemen tijdens je meditatie en niet wat zich toont aan te raken. Ga geen bindingen aan met wat zich aandient. Blijf neutraal, stop het proces niet en blijf stil toekijken.

Als je iets hebt meegemaakt dat pijnlijk is of verdrietig en je kan het maar niet ‘verteren’, neem het dan eens mee in je meditatie. Je hoeft er niet steeds aan te denken, maar laat het er gewoon zijn. Het mag er zijn. Blijf neutraal, raak het niet aan, laat het er maar zijn. Je gaat gewoon door met je meditatie, terwijl je op de achtergrond weet dat het aanwezig is. Ik noem dit vaak ‘het verteren van stenen’. Meditatie helpt je hierbij. Het neemt vaak wat tijd in beslag, soms zelfs een lange tijd, maar de pijn en het verdriet worden minder. Hoe kan dat? Dat komt omdat je de bindingen met deze nare situatie, die je veelal onbewust  bent aangegaan, stap voor stap kan loslaten. Wat gebeurt is, kan je niet veranderen, maar de bindingen die je ermee aangegaan bent, kan je wel loslaten. Je zal merken dat je minder beïnvloed wordt en beter in balans kunt blijven. Veel mensen beschrijven het als het hebben van het gevoel dat alles wat lichter wordt.

Inzichtmeditatie om verbinding te maken met het ‘verhaal achter het verhaal’

Je kan meditatiemethoden op verschillende manieren indelen. Een gebruikelijk indeling is de meditatiemethoden in te delen als concentratiemeditaties en inzichtmeditaties. Ze gaan in elkaar over, maar sommige methoden leggen het accent meer op de concentratie en anderen meer op de inzicht kant van de meditatie. De concentratiemethoden zijn nu steeds meer geaccepteerd in onze samenleving. De inzichtmeditaties zijn nog relatief onbekend, maar komen nu ook steeds meer naar voren.

Eén van de sterkste inzichtmeditatie die ik ken is de zgn. vidya-meditatie. Vidya is een Sanskriet woord voor kennis en het is een bepaalde manier om kennis over te dragen, maar ook een meditatiemethode. Oorspronkelijk komt hij uit de oude Indiase Upanishads, maar ook de Bhagavad Gita en verschillende boeddhistische sutra’s gebruiken deze methode.

De Vidya-meditatie is niet moeilijk te leren en bijzonder nuttig om ‘dieper’ te kijken. Om te kijken naar de andere kant van het verhaal of probleem. De methode lijkt op die bij het verwerken van pijn en verdriet, alleen neem je nu een stuk kennis, een probleem of een vraag mee in je meditatie. Opnieuw is het belangrijk om in een neutrale positie te blijven en alleen maar te kijken naar wat er boven komt. Je kan deze methode gebruiken tijdens de meditatie, maar je kan hem ook gebruiken tijdens de activiteiten van de dag. Je blijft alleen maar op ‘dobberen’, zoals een bootje op het water dobbert en rustig mee deint met de bewegingen van het water.

Raak niets aan en als zich iets aandient dat lijkt op een antwoord of een oplossing, blijf verder kijken. De Kena upanishad drukt het als volgt uit: als je denkt dat je het weet, weet je slechts een klein deel. Als je denkt dat je het weet, onderzoek (of mediteer) dan verder. Stap voor stap zullen zich verschillende aspecten tonen en zak je dieper en dieper. Je gaat voorbij de oppervlakkige delen die door tijd en omstandigheden worden gevormd en komt in verbinding met tijdloze kennis. Deze vorm van meditatie is bijzonder krachtig en leert je op een andere manier te denken en nog belangrijker: zij leert je zelf te denken en te onderzoeken en niet alleen maar de meningen van anderen na te praten.

Over de Vidya-meditatie heb ik een paar boeken geschreven omdat deze meditatievorm nog relatief onbekend is. Als je interesse hebt, kan je ze hier vinden.

Dit waren de belangrijkste vragen over meditatie die ik de laatste tijd kreeg. Ik ben benieuwd of je ze herkent of nog andere vragen hebt. Stuur mij gerust een mailtje als je je vragen en ervaringen wil delen.

De geheimen van de Yoga van Handeling (de Karma Yoga), deel 2

/in , /door

De geheimen van de Yoga van Handeling

In de vorige blog hebben we een paar van de ‘geheimen’ van de karma yoga, de yoga van Handeling besproken:

Maar er zijn nog meer mysteriën in de yoga van Handeling die het waard zijn om nader te bekijken. Laten we er één uitpakken.

De transformerende werking van de yoga van handeling

In de Bhagavad Gita zit een mysterieus vers. Het is een ‘vidya’: een mantra die je niet met je verstand kunt begrijpen of analyseren, maar die je moet gebruiken in je meditatie. De meditatievorm die hierbij  hoort, is de zgn. vidya-meditatie. Ik heb hier meerdere blogs en boeken over geschreven en verschillende video’s over gemaakt die op onze website en ons YouTube-kanaal zijn te vinden. Uitgangspunt is: het innemen van een neutrale positie, niet zoeken naar antwoorden, maar de kunst verstaan van ‘vragen heel te laten en blijven ‘dobberen op’ de mantra. Blijf heel stil en kijk wat er boven komt. Stop dan niet, maar dobber verder of mediteer verder en kijk wat er verder nog boven komt. Wees niet te snel tevreden met oppervlakkige antwoorden. Graaf dieper.

Het vers dat ik bedoel is: ‘O Arjuna, in de drie werelden is er voor Mij niets dat gedaan moet worden, noch is er iets niet bereikt door Mij dat had moeten worden bereikt. Desalniettemin ga Ik door met handelen.’ (Bhagavad Gita III, 22)

Waarom doen we dingen?

Het is een merkwaardig vers. Wij handelen normaal gesproken om iets te bereiken. We gaan boodschappen doen om eten te kopen en vervolgens maken wij de maaltijd klaar. Hoe kan je nu zeggen dat er geen noodzaak is om iets te doen? Om dat te begrijpen moeten we ons standpunt veranderen.

Handelingen binden je

In de Bhagavad Gita is al benadrukt dat handelingen ons binden. Handelingen brengen een resultaat voort: de ‘vrucht’ van de handeling en deze ‘vrucht’ wordt weer het ‘zaad’ voor de volgende handeling. Zo gaat de cyclus door. Deze cyclus kent geen einde, tenzij handelingen als ‘offer’ worden uitgevoerd. Je wil het resultaat niet voor jezelf, je raakt het als het ware niet aan. Je blijft handelen, maar niet om een bepaald resultaat te bereiken. Maar wat gebeurt er dan wel? Deze vraag is heel diep en opnieuw waard om in je meditatie mee te worden genomen.

Kunnen en zijn

Zonder naar een antwoord toe te willen werken, kunnen we wel even kijken waar de yoga van handeling naartoe gaat. Het gaat niet om de effectiviteit van handelingen of om een bepaald resultaat. Handelen en niet handelen worden als gelijkwaardig gezien. Beide hebben een bepaald effect. Maar hoe meer we loskomen van het resultaat en hoe meer we vanuit een neutrale positie handelingen verrichten, hoe meer de transformerende werking van handeling zich toont. Als je iets leert, dan kan je bepaalde dingen steeds beter: er ontstaat kunde. Je wordt een ‘professional’. Als je nog verder doorgaat op de weg van handeling, zal je ontdekken dat je ‘kunde’ overgaat in ‘zijn’ Je ‘kan’ het niet alleen, maar je ‘bent’ het. Het zit ‘in’ je. Het handelen is zo natuurlijk voor je, het is zo natuurlijk als je ademhaling. Dit is wat in oude tijden verstaan werd onder ‘meesterschap’.  Je kan zeggen dat de yoga van handeling, je handelingen en je werk transformeren tot een vorm van ‘zijn’. Als je dit bereikt, dan kan je zeggen dat er geen noodzaak voor je is om iets te doen of niet te doen. Toch ga je altijd door met handelingen, maar niet om een bepaald resultaat te bereiken. Het is eenvoudigweg heel natuurlijk en je hebt eigenlijk geen keuze om het wel of niet te doen. Net als de ademhaling: je ademt in en je ademt uit.

Dit is natuurlijk niet het volledige verhaal. Maar het is het waard om te worden overwogen. Neem het mee in je meditatie en kijk wat er bovenkomt.

Als je je ervaringen met mij wil delen, stel ik dat zeer op prijs. Stuur dan een mail naar: info@filosofieenmeditatie.nl

In een duistere nacht is ook een klein licht een helder baken.

/in , /door

De wereld is momenteel in grote duisternis gehuld en dat lijkt alleen maar toe te nemen. Ook wij worden hier op harde manier aan herinnerd. We zitten nog in de nasleep van de corona-epidemie, de oorlog in de Oekraïne raakt ons ook en zoals het zich nu laat aanzien heeft deze oorlog ook grote gevolgen voor de veiligheid en economie van de volgende generaties. En dan is er nog het milieuprobleem. Je kan er gemakkelijk somber van worden en dat gebeurt ook.

Blijf gericht op licht

Toch is er ook een andere kant: de kant van het licht. Dit licht is de grote kracht die door de hele schepping stroomt, die het leven ondersteunt en ons doet voortgaan.  Dat is de voedende bron waar je altijd uit kunt putten. We vergeten vaak dat deze kracht, dit licht, er altijd is. We hoeven het niet uit te vinden, we moeten ons het steeds weer herinneren.

Licht is niet groot of klein

Je denkt misschien dat je maar weinig kracht hebt en maar een klein lichtje bent, maar zo werkt het niet. Toen ik jong was en geconfronteerd werd met grote moeilijkheden en veel pijn en verdriet zag bij mensen, dacht ik ook dat mijn kracht veel te klein was om er iets aan te doen. Degene die mij toen begeleidde gaf mij een krachtige mantra mee: ‘in een duistere nacht is ook een klein licht een helder baken’. Deze mantra heeft mij nooit meer verlaten en heeft veel onzekerheid en gevoel van onvermogen weggenomen. De mantra verwijst ook naar een andere mantra die je helpt om op een andere manier te kijken naar ‘groot’ en ‘klein’ of ‘sterk’ en ‘zwak’: ‘vuur is niet groot of klein, het heeft het vermogen om te branden’. Licht is niet groot of klein: licht is licht, daar gaat het om.

Meditatie helpt je om op het licht gericht te blijven

Meditatie helpt je om op het licht gericht te blijven. Mediteer regelmatig en mediteer waar het kan ook met elkaar. Meditatie met elkaar geeft een extra impuls aan de meditatie. Zo help je elkaar. Ook het bij elkaar komen en samen studeren, mediteren en ervaringen uitwisselen is een groot goed dat ons weer richt op het licht. Alle grote tradities onderschrijven de krachtige werking van dit bij elkaar komen, dat bekend staat als de satsang: het bij elkaar komen in veiligheid, met een focus, waar iedereen gelijkwaardig is, waar gewerkt wordt voor de ontwikkeling van iedereen (en niet alleen voor de ontwikkeling van een bepaald individu) en waar een zekere diversiteit is, zodat we van elkaars gezichtspunt kunnen leren.

We gaan weer fysieke bijeenkomsten organiseren

Door de corona-epidemie hebben we de satsangs moeten vervangen door online bijeenkomsten. Op zich geeft dat ook steun, maar het fysiek bij elkaar komen en elkaar te ontmoeten is toch anders. Gezien de huidige situatie hebben we besloten om weer snel de meditatie- en studiebijeenkomsten weer fysiek te organiseren. Voor degenen die ver weg wonen of niet kunnen komen, blijft het online volgen van de bijeenkomsten mogelijk.

Blijf op koers

Ik hoop dat iedereen op koers kan blijven. Gebruik je meditatie, niet alleen om meer energie te krijgen en beter om te kunnen gaan met stress, maar juist om je weer het licht te herinneren dat er altijd is. Zorg dat je weer gevoed wordt door bij elkaar te komen en voed ook anderen door je aanwezigheid. Je zal zien dat meditatie en de kracht van de satsang ongelooflijk veel sterker zijn dan de duisternis waar we nu in zitten.

Jumping the Curve?

november 6, 2024/door Mehdi Jiwa

Het retraiteseizoen is weer voorbij. En nu?

oktober 27, 2024/door Mehdi Jiwa

Is het leven van jou, of ben jij van het leven?

september 24, 2024/door Mehdi Jiwa

Valkuil; Meditatie als coping mechanisme

augustus 29, 2024/door Mehdi Jiwa

Natuurlijke therapie

juli 7, 2024/door Martine Beverdam

Een nieuwe manier van kijken

juni 22, 2024/door Martine Beverdam
Toon meer

Jumping the Curve?

november 6, 2024/door Mehdi Jiwa

Het retraiteseizoen is weer voorbij. En nu?

oktober 27, 2024/door Mehdi Jiwa

Is het leven van jou, of ben jij van het leven?

september 24, 2024/door Mehdi Jiwa

Valkuil; Meditatie als coping mechanisme

augustus 29, 2024/door Mehdi Jiwa

Natuurlijke therapie

juli 7, 2024/door Martine Beverdam

Een nieuwe manier van kijken

juni 22, 2024/door Martine Beverdam
Toon meer

Lopen met Thay

/in , , /door

Thich Nhath Hanh overleden

In deze eerste blog wil ik stilstaan bij het overlijden van de boeddhistische monnik Thich Nhath Hanh. Thich Nhath Hanh overleed op 22 januari j.l. op 95-jarige leeftijd in het klooster in Vietnam waar hij als zestienjarige jongen introk om zenmonnik te worden. Zijn leven stond in het teken van vrede. Na zijn training in het klooster betrok hij een tempel in Saigon en ontwikkelde hij een geëngageerde vorm van boeddhisme. Een door hem opgerichte hulporganisatie hielp oorlogsslachtoffers van beide zijden van het conflict tussen Noord en Zuid Vietnam. Het communistisch bewind kon zijn activiteiten niet waarderen en in 1966 moest hij Vietnam ontvluchten. Hij kwam terecht in Frankrijk en stichtte daar een bloeiende gemeenschap van monniken en leken: Plum Village. In talloze ontmoetingen en via lessen, lezingen en tientallen boeken en gedichten heeft Thich Nhath Hanh wereldwijd de harten van heel veel mensen geraakt. Zijn volgelingen noemen hem liefdevol Thay. Uit zijn manier van leven en uit zijn woorden spreekt een diep gevoelde compassie met de mens en het menselijk lijden. Zijn bekende gedicht ‘Noem me bij mijn ware namen’ is hiervan een indringende uitdrukking. (De tekst van het gedicht vind je aan het eind van deze blog.). Ik heb Thay nooit zelf ontmoet, maar in de lessen van mijn leraren komt hij regelmatig voorbij.

Thich Nhath Hanh ontwikkelde het begrip ‘interbeing’. We zijn altijd ‘interbeing’, in relatie met alles wat ons omringt. Van heel dichtbij tot onvoorstelbaar veraf, van mensen, dieren, planten, de aarde, voedsel, de lucht, de wolken, de zon, de sterren tot en met de hele kosmos. Dit verbonden zijn is niet statisch, maar een proces van veranderen met alles wat voortdurend in verandering is. Deze verbondenheid kunnen we meer ervaren naar mate we stiller worden. Misschien is daarom het samen zitten in stilte zo krachtig.

De meditatiepraktijk van Thay

Als meditatiepraktijk ontwikkelde Thay, naast het zitten in stilte op een kussen (zazen), het langzaam, stapje voor stapje aandachtig buiten lopen en ademen. Over zijn leven is een prachtige documentaire gemaakt waarvan de uitnodigende titel ‘Walk with me’, verwijst naar dit meditatieve lopen in de natuur.

Om conflicten tussen mensen in zijn gemeenschap te helpen oplossen, ontwikkelde hij een methode waarbij je elkaar een zogenaamde vredesnotitie stuurt en uitnodigt voor een ontmoeting waarbij je niet met elkaar praat, maar om beurten naar elkaar luistert. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het wonderlijk goed werkt.

Hoe zag Thay zijn eigen sterven?

Over hoe Thay zijn eigen sterven zag, is een grappige anekdote. Een volgeling van Thay, wilde in haar tempel in Vietnam voor hem een stupa (Boeddhistisch grafmonument) bouwen. Thay vond het niet nodig, maar ze had de stupa al gebouwd. “In dat geval” zei Thay, “maak dan voor de stupa een inscriptie die zegt ‘Ik ben niet hierbinnen.’ En als mensen dit niet begrijpen,” vervolgde hij, ”voeg dan nog een zinnetje toe: ‘Buiten ben ik ook niet.’ Als mensen het dan nog steeds niet begrijpen, voegen we nog een derde regel toe: ‘Als er iets is, dan kun je het vinden in je manier van ademen en lopen.’” Zo kunnen we nu allemaal nog lopen met Thay, zelfs al hebben we hem niet in levende lijve ontmoet. Hoe wonderlijk! Laten we zo nu en dan aandachtig lopen en ademen met Thay.

Zenmeditatie op de Cynham is wekelijks op donderdagavond van 20.00 uur tot 21.30 uur. Samen in stilte zitten, staat centraal. Je bent van harte welkom. Aanmelden kan via 06-47 09 89 50 of bgfaber@gmail.com.

Noem me bij mijn ware namen

Zeg niet dat ik morgen zal vertrekken,
want zelfs vandaag kom ik voortdurend aan.
Kijk goed: ik arriveer elke seconde
als een knop aan een lentetak,
als een jong vogeltje met tere vleugels,
dat leert zingen in zijn nieuwe nest,
als een rups in het hart van een bloem,
als een juweel verborgen in een steen.
Ik blijf komen om te lachen en te huilen,
te vrezen en te hopen.
Het kloppen van mijn hart is de geboorte en de
dood van al wat leeft.
Ik ben het eendagsvliegje dat zich aan het oppervlak van de rivier ontpopt
en ik ben de vogel die, als de lente komt, precies op tijd is
om het vliegje op te eten.
Ik ben de kikker die vrolijk rondzwemt in het heldere water van
de vijver en ik ben de ringslang die onhoorbaar nadert en zich
met de kikker voedt.
Ik ben het kind in Oeganda, vel over been,
mijn benen zo dun als bamboestokjes
en ik ben de wapenhandelaar
die moordwapens aan Oeganda verkoopt.
Ik ben het twaalfjarige meisje,
vluchteling op een klein bootje,
dat zich in zee werpt,
nadat ze verkracht is door een zeepiraat.
En ik ben de zeepiraat, mijn hart nog niet in staat tot
begrijpen en liefhebben.
Ik ben een lid van het Politbureau,
met onbeperkte macht in mijn handen.
En ik ben de man die,
langzaam stervend in een heropvoedingskamp,
zijn ‘bloedschuld’ aan zijn volk moet betalen.
Mijn vreugde is als de lente, zo warm
dat zij bloemen doet bloeien langs alle paden van het leven.
Mijn pijn is als een rivier van tranen, zo vol
dat zij de vier oceanen vult.
Alsjeblieft, noem me bij mijn ware namen
zodat ik al mijn huilen en lachten tegelijk kan horen,
zodat ik kan zien dat mijn vreugde en pijn één zijn.
Alsjeblieft, noem me bij mijn ware namen,
zodat ik kan ontwaken
en de deur van mijn hart open kan blijven,
de deur van mededogen.

Uit het boek ‘Iedere stap is vrede’ van Thich Nhath Thanh

(Bron: mindfulcommuniceren.nl)

Bernard Faber

Jumping the Curve?

november 6, 2024/door Mehdi Jiwa

Het retraiteseizoen is weer voorbij. En nu?

oktober 27, 2024/door Mehdi Jiwa

Is het leven van jou, of ben jij van het leven?

september 24, 2024/door Mehdi Jiwa

Valkuil; Meditatie als coping mechanisme

augustus 29, 2024/door Mehdi Jiwa

Natuurlijke therapie

juli 7, 2024/door Martine Beverdam

Een nieuwe manier van kijken

juni 22, 2024/door Martine Beverdam
Toon meer

De familie als sanga

/in /door

Kinderen zijn de toekomst

Vanaf het begin van de Stichting Filosofie en Meditatie (SFM) in 1995 hebben wij een aantal regels omarmd. Eén daarvan is afkomstig van Gandhi die zei: ‘ik ben zeer geïnteresseerd in de waarheid, mits het een kind is uit te leggen’. Een andere komt uit en toespraak van het Indianenopperhoofd Seattle: ‘wat vertellen jullie je kinderen zodat zij vol verlangen uitzien naar de dag van morgen?’

Kinderen zijn de toekomst. Alles wat wij leren en belangrijk vinden in het leven, wil je op de een of andere manier graag delen met je kinderen. En dat blijft niet beperkt tot je eigen kinderen; het gaat om alle kinderen.

Het jeugdwerk binnen de SFM

Jeugdwerk is dan ook een belangrijk thema binnen de SFM. De afgelopen jaren is heel hard gewerkt aan het filosofiecurriculum, de meditatie (onlinecursus, vidya-meditatie, online cursussen en boeken geschreven) en de retraites (uitbreiding van het programma, verbouwingen in het retraitecentrum Le Domaine St Antoine en mogelijkheden creëren voor individuele retraites in Egmond en Brognon). Doordat er steeds meer hulpvragen bij ons komen, hebben we de Integrale Gezondheid weer opgepakt. Deze lijn was altijd al aanwezig in de SFM, maar is nooit zo op de voorgrond getreden. Recent hebben we het Integraal Gezondheidsinstituut Nederland opgericht (www.integraalgezondheidsinstituut.nl). Nu is het de hoogste tijd om een extra impuls te geven aan jeugdwerk.

In het verleden hebben we veel aandacht besteed aan de jonge kinderen. Jarenlang hebben we een kinderkring gehad voor kinderen tussen 6 en 12 jaar. Vervolgens kwamen daar de tieners bij, ook een prachtige doelgroep. Toch hebben we het gevoel dat onze huidige tijd nog iets extra’s nodig heeft. De wereld is zo egocentrisch en individueel gericht geworden. Als we zo doorgaan verliezen we de kracht van samenwerken en samenleven. Dit willen we nu oppakken.

Als we onze kinderen het beste willen geven

Recent kwamen we (weer) een prachtig stuk tekst tegen van Thich Nhat Hanh dat hier helemaal op aansluit[1].

‘We kunnen niet op onszelf staan. We kunnen alleen onderling verbonden zijn met iedereen, onder wie onze voorouders en toekomstige generaties. Ons ‘zelf’ bestaat enkel en alleen uit elementen van niet-zelf. Ons verdriet en ons lijden, onze vreugde en onze vrede hebben hun wortels in de maatschappij, de natuur en de mensen met wie we leven. Als we met aandacht leven en diepgaand kijken beoefenen, zien we de waarheid van onderlinge verbondenheid.’

Als we werkelijk onze kinderen het ‘beste’ willen geven van wat wij hebben geleerd en ervaren, dan zouden we een oprechte inspanning moeten leveren om onze families tot een sangha te transformeren. Dat is de plek waar een het focus ligt op authenticiteit, op wie je in werkelijkheid bent, waar veiligheid is, waar iedereen gelijkwaardig is, waar gewerkt wordt voor het ‘geheel’ en niet alleen voor het welzijn van een individu en last but not least, waar diversiteit wordt gewaardeerd en niet dat ‘iedereen hetzelfde’ is.

De Familieretraite in Brognon

De Familieretraite in Brognon (24-30 juli 2022) zal dan ook in het teken staan van ‘de familie als sanga’. Wat is ervoor nodig om een familie te transformeren tot een ‘echte’ sanga?

Met de steun van zelfs maar één enkel mens ontwikkel je evenwichtigheid en dan kan je later anderen een helpende hand bieden….

….Voor mensen die vervreemd zijn van hun familie, hun cultuur of hun maatschappij is het beoefenen soms moeilijk. Zelfs als ze jarenlang intensief mediteren, is het voor hen moeilijk te veranderen zolang ze geïsoleerd blijven.’

Laten we de ‘sanga’ niet exclusief maken en reserveren voor een ‘groep spirituele zoekers’. Laten we de sanga naar het leven van alledag brengen en om te beginnen naar onze families.

[1] Thich Nhat Hanh, Leren over liefde, Servire 2e druk 2008, pag. 136-144.