Opvoeding: ‘samen met kinderen groeien’

/in , /door

In 2018 hebben we besloten om ons te concentreren op de kernactiviteiten van de SFM: filosofie, meditatie en retraites. Deze onderdelen zijn tegen het licht gehouden en hebben waar nodig een ‘facelift’ gekregen. Het is nog niet klaar, maar alles staat wel in de stijgers. Het is nu tijd om het volgende thema onder handen te nemen: opvoeding.

Het opvoeden en het onderwijzen van kinderen gaat gepaard met kracht, liefde en wijsheid. Binnen de SFM is er 25 jaar nagedacht over ‘wat geef je je kinderen mee zodat zij vol verlangen uitzien naar de dag van morgen?’ Dit onderzoek heeft geleid tot 4 belangrijke thema’s:

  • Het belang van de Basic trust: welke rol speelt de opvoeding bij het ontwikkelen, ondersteunen en intact houden (heel laten) van het basale vertrouwen / zelfvertrouwen?
  • Het belang van het aanreiken van idealen, schoonheid en kunst en het leren waarderen van ‘stilte’.
  • Hoe vindt een kind zijn ‘eigen lijn’ of authenticiteit in het leven en hoe kunnen ouders en het onderwijs hierbij helpen?
  • Wat is de duisternis waar steeds meer pubers en adolescenten in terecht komen en hoe kunnen we ze helpen hier goed doorheen te komen?

De komende jaren willen wij ons op deze 4 thema’s concentreren. De filosofie die wij bestuderen benadrukt steeds weer het belang van het basale vertrouwen. Het is een fundament waar je op staat gedurende je hele leven. Studie, yoga en meditatie helpen allemaal mee om dit basale vertrouwen te vergroten, intact te houden en te laten groeien. Het is niet iets statisch, het is juist heel dynamisch en moet goed worden onderhouden. Zo wordt je als mens steeds sterker. Het proces begint al bij je geboorte, maar het stopt niet, het gaat je hele leven door.

Het belang van kunst en idealen wordt in alle grote tradities onderschreven. Het voert de mens naar zijn ‘menselijke statuur’ en brengt hem in contact met een realiteit die voorbij het alledaagse gaat. Het houdt een belofte in en brengt de mens in harmonie met het grotere of hogere en tilt hem op boven zijn egocentrische wereldbeeld.

Mensen worden meer en meer gezien als instrumenten en machines. Niet voor niets wordt de arbeid die wij verrichten steeds meer geautomatiseerd en gerobotiseerd. De mens verdwijnt steeds meer naar de achtergrond. En dan te bedenken dat alle filosofieën en religies de nadruk leggen op het belang van het vinden van de ‘eigen lijn’, de authenticiteit in je leven. Als je deze eigen lijn in je leven vindt, sta je in je kracht en ben je verbonden met je eigen creativiteit. Het helpt je om een betekenisvol leven te leiden en draagt bij aan je innerlijke balans en gezondheid. Het niet vinden van deze lijn leidt tot disharmonie, bovenmatige slijtage en klachten als depressie en burn-out.

Tot slot zien we steeds meer jongeren die door een periode van grote duisternis gaan. Veelal krijgen zij het label ‘depressie’ opgeplakt en voor een deel is dat terecht. Echter, er zijn ook jongeren die door een duisternis gaan die geen depressie is. Zij hebben niet meer de ‘stippen op de horizon’ die wij vroeger hadden: een goede opleiding, een goede baan, een leuke partner en een leuk gezin, een eigen huis etc. voldoen voor deze jongeren niet meer. Er moet iets anders zijn. Omdat de omgeving waarin zij leven veelal niet begrijpt wat hier gaande is, ervaren zij een grote eenzaamheid met alle risico’s van dien. Waar depressie veelal gepaard gaat met een ‘laag energie niveau’, hebben deze jongeren juist een heel ‘hoog energie niveau’. Over het algemeen zijn ze goed te helpen. De eerder genoemde zaken: het basale vertrouwen, het hebben van een ideaal, meditatie en het vinden van de eigen lijn en vanuit deze lijn het leven vormgeven, zijn krachtige hulpmiddelen om veilig door deze periode heen te gaan.

Deze thema’s zullen daarom in verschillende studiedagen en retraites voor ouders en voor jongeren een belangrijke plaats krijgen.

Heb je vragen of wil je deze lijn ondersteunen, stuur een mailtje:
info@filosofieenmeditatie.nl

Op 5 april wordt een studiedag rond dit thema georganiseerd in het retraitecentrum de Cynham, Egmond aan den Hoef. Interesse? Klik hier.

Er is ook een familieretraite in ons centrum in Brognon van 5-11 juli: klik hier voor meer informatie.

Wat maakt de retraites zo bijzonder?

/in , , /door

We naderen het einde van het retraiteseizoen en het is goed om even achterom te kijken en te zien hoe de retraites dit jaar zijn gewaardeerd. Opnieuw, net als in 2018, zijn ze hoog gewaardeerd, gemiddeld met 4,7 uit 5. Wat opvalt is dat alle retraites ongeveer gelijk zijn beoordeeld, onafhankelijk van het programma dat aangeboden werd. De spreiding was heel gering 4,5-4,8. Dit geeft te denken. Schijnbaar is er iets anders dan het programma dat aangeboden wordt, dat de retraite voor zoveel mensen bijzonder maakt (in totaal hebben wij 134 evaluaties ontvangen vanaf augustus 2018). We weten al lang dat retraites iets bijzonders doen met mensen, maar we hebben nooit onze vinger kunnen leggen op wat dat bijzondere is.

De wetenschap komt ons nu te hulp. Recent kreeg ik het boek van Stephen W. Porges, de polyvagaal-theorie in handen[1]. Dr. Porges is psychiater en heeft veel onderzoek gedaan naar de werking van het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel werkt voor een groot deel onafhankelijk van ons centrale zenuwstelsel (de hersenen en ruggenmerg) en is via de orthosympaticus betrokken bij reacties van ons lichaam op onveilige situaties en bereid ons voor op vecht en vluchtreacties (hoge bloeddruk, snelle hartslag, snelle ademhaling, toename van glucose in het bloed etc.) en via de parasympathicus betrokken bij reacties die geassocieerd worden met een veilige situatie en herstelmechanismen voor het lichaam (langzame hartslag en ademhaling, vertering van voedsel etc.) activeert. Dr. Porges heeft veel onderzoek gedaan naar welke factoren betrokken zijn bij tot rust brengen van de orthosympaticus (geassocieerd met onveiligheid) en stimulering van de parasympathicus (geassocieerd met veiligheid). Centraal staat inderdaad de ervaring van veiligheid. Wat gebeurt er als we ons onveilig voelen? We zijn alert, op onze hoede voor het onverwachte, onze mimiek wordt strak, we verliezen vaak het oogcontact met anderen, de intonatie van onze stem wordt vlakker en onze sociale interactie wordt minder. Als we ons veilig voelen gebeurt het omgekeerde: we voelen ons ontspannen, rustig, onze stem wordt kleurrijker met veel verschillende intonaties, er is oogcontact tijdens het spreken met anderen, onze mimiek is levendig en er is een grote variatie in sociale interacties. Wat bevordert het gevoel van veiligheid? Er zijn vele factoren die dit kunnen bewerkstellingen, maar belangrijk zijn bijvoorbeeld dat er weinig onverwachte dingen gebeuren, geen harde en zeer hoge en lage geluiden zijn, weinig sterke prikkels en schrikeffecten.

Terug nu naar de retraites. Wat gebeurt er tijdens een retraite? Alle retraites die wij organiseren, hebben gemeen dat er weinig prikkels zijn. Natuurlijk is er een mooi programma (voldoende cognitieve prikkels en materiaal om over na te denken). Er is een vaste dagroutine. Er is meditatie in een stille ruimte met een vertrouwde sfeer. Er zijn studies met veel onderlinge interactie. Er is respect voor elkaar en geen agressie. Er is lekker eten, je hoeft je nergens zorgen om te maken. ’s Avonds is er napraten en iets drinken bij de openhaard etc. Heel veel factoren die geassocieerd zijn met veiligheid. De othosympaticus komt tot rust en de parasympaticus geeft steeds meer signalen af van veiligheid. De deelnemers gaan zich ontspannen, worden vaak in het begin moe en nemen wat extra rust en alles is verder oké. Alle seinen komen op ‘groen’ te staan. Als we dit beeld volgen, is ook te begrijpen waarom een retraite pas echt effectief wordt als we meerdere dagen verblijven in het retraitecentrum. Het duurt even voordat het gevoel van veiligheid wordt opgebouwd en alle seinen op groen komen te staan. De ervaring leert dat een week een goede maat is.

Onafhankelijk van het programma (het cognitieve deel) wordt er tijdens een retraite het gevoel van veiligheid opgebouwd. De neurofysiologie en neuropsychologie geven ons een wetenschappelijke onderbouwing voor het heilzame effect van een retraite. De verandering in ortho- en parasympatische activiteit is waarschijnlijk een goede verklaring voor het feit dat zoveel mensen de retraite als heilzaam en aangenaam ervaren. Wij zijn ervan overtuigd dat het aangeboden programma ook erg belangrijk is, maar het gevoel van veiligheid is een belangrijke succesfactor. Een stimulans om door te gaan met het organiseren van retraites !

Mehdi Jiwa

Wil je reageren? Stuur een mailtje: info@filosofieenmeditatie.nl

[1] S.W. Porges. De polyvagaal-theorie en de transformerende ervaring van veiligheid. Uitgeverij Mens!, Eerserveen, Nederland, 2019

Samen leven in vrede, is dat mogelijk?

/in , /door

Afgelopen donderdag (16 mei 2019) werd het festival: Internationale dag van het Samen Leven in Vrede georganiseerd door de School van Vrede van het Lioba klooster in Egmond Binnen en het Huis van Vrede van AISA-NGO. Een belangrijk evenement, zeker in een tijd dat verharding en grimmigheid, ook in onze samenleving, toeneemt. Vanuit de SFM hebben we een lezing mogen verzorgen over dit thema (klik hier om een samenvatting van de lezing te zien en te horen). Het festival werd slechts door enkele tientallen mensen  bezocht, maar diegenen die er waren, waren ook bijzonder gemotiveerd. Er was een krachtige sfeer en de workshops en catering waren prima.

De lezing die ik gegeven heb, benadrukte het belang van de Filosofie van de Eenheid om beter begrip te krijgen van de tijdloze en universele doelen van iedere levensfilosofie en religie (zoals vrede, gezondheid, veiligheid, goede opvoeding voor je kinderen en de mogelijkheid om je te ontwikkelen en te ontplooien etc.) en het belang van meditatie, in het bijzonder het ontdekken wat de ‘mantra’s’ (diepste drijfveren) zijn van waaruit je leeft. Het maakt een groot verschil of je leeft vanuit de innerlijke drijfveer ‘be good, do good’ of vanuit ‘hebzucht is goed’ of ‘ik eerst’. Het eerste brengt iets geheel anders voort dan de andere twee. Als derde pijler: retraites: een plek waar je tot rust en stilte kunt komen, waar je fysiek, mentaal en spiritueel gevoed wordt, waar stille hoekjes zijn voor je eigen reflectie en waar je even helemaal ‘thuis’ kunt komen. Deze momenten heb je nodig in de hectische samenleving waarin wij leven. Nagenoeg ieder mens heeft van tijd tot tijd een retraite nodig om in harmonie met zichzelf en de omliggende wereld te kunnen leven.

Wat mij het meest geraakt heeft, was de discussie tijdens en na de lezing. Velen deden hier actief aan mee. Twee vragen hebben mij niet losgelaten en die wil ik jullie, lezers van deze blog, graag voorleggen en ik hoop jullie reacties te mogen ontvangen. De eerste opmerking was: ‘zijn wij niet gewoon met te veel mensen op deze aarde om in vrede met elkaar te kunnen leven?’ Ruimte waar je goed kunt leven, wordt schaars, voeding en belangrijke mineralen en brandstoffen worden ook steeds schaarser. Overal doemt het beeld van ‘tekort’ op. Meer en meer vluchtelingen, waaronder ook klimaatvluchtelingen die geen mogelijkheden meer hebben om een bestaan op te bouwen op de plek waar ze geboren en opgegroeid zijn. Zeker, er komen steeds meer mensen bij, maar toen er veel minder mensen waren, leefden wij dan onderling wel veel meer in vrede? Als ik terugkijk op de geschiedenislessen die ik op school kreeg, dan was dit in mijn beleving een aaneenschakeling van oorlog en geweld. P.D. Ouspenski beschreef onze geschiedenis wel eens als de ‘geschiedenis van de misdaad, maar er is nog een andere geschiedenis waar niemand aandacht voor heeft’. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat vroeger de situatie niet veel beter was. Kijken we naar mijn generatie, dan zijn wij één van de weinige generaties die (nog) geen oorlog heeft meegemaakt. En de generaties voor ons leefden met veel minder mensen op de aarde dan nu het geval is.

De tweede opmerking kwam nog dieper bij mij binnen: ‘wat als de mens eigenlijk niet in vrede kàn leven?’ Misschien is hij nog zo ‘dierlijk’ dat hij altijd in competitie is met soortgenoten: de sterkste neemt de leiding en ‘onderdrukt’ de zwakkere. De sterkere krijgt het beste voedsel en de mooiste vrouwtjes etc. Misschien zijn mensen wel altijd (bewust of onbewust) in competitie met elkaar en proberen ‘het grootste stuk van de taart’ voor zichzelf te bemachtigen, zonder oog te hebben voor de consequenties voor anderen of voor de consequenties voor de generaties die na ons komen. Wij konden tijdens de lezing de vraag niet bevestigend of ontkennend beantwoorden en zo draag ik deze vraag nog steeds in mij. Ondertussen zijn er prachtige initiatieven van de ‘groten der aarde’, zoals de Paus, de Dalai Lama, Khaled Bentounès, die landen en bevolkingen aansporen om meer te doen aan het samen leven in vrede. Dat is prachtig, maar het vraagt wel een hele grote verandering van ons om hieraan te kunnen beantwoorden.

  1. Krishnamurti benadrukte keer op keer dat als je de samenleving wil veranderen, allereerst moeten onze onderlinge relaties veranderen en dat kan alleen als onze innerlijke houding drastisch verandert. Krishnamurti staat hier niet alleen in. Er zijn vele denkers uit lang vervolgen tijden en meer recent die hun ‘gedachten aan de lucht hebben toevertrouwd en die eens als regen zullen neerdalen’. Eén daarvan, Sri Aurobindo, heeft zijn leven gewerkt aan de ontwikkeling van een ‘nieuw bewustzijn’ dat zijns inziens absoluut noodzakelijk is als wij op een andere manier willen samen leven. De bekende doelen van het menselijke bestaan, zoals materiele rijkdom en welvaart, kunnen dan niet langer het uiteindelijke doel zijn. Het kunnen samen leven in vrede, betekent niet alleen in harmonie leven met je medemens, maar ook in harmonie zijn met het milieu, met de natuur, met de hele aarde alle wezens die daar leven. Daar is een bepaald bewustzijn voor nodig. Lang dachten we dat het met onze huidige staat wel op te lossen is, maar ik denk dat we meer en meer tot de conclusie moeten komen dat dit niet mogelijk is. De tekenen dat we succes hebben bij het oplossen van de problemen, zijn er eigenlijk niet. Integendeel. Misschien een goed moment om het toch eens over een andere boeg te gooien en te kijken wat er nodig is om tot een ‘ander bewustzijn’ te komen.

Het vreemde is echter dat als het gaat om een eigen inspanning, mensen ineens veel minder actief worden. Iit je eigen comfort zone stappen, is niet altijd aangenaam. Toch is het m.i. de enige manier om werkelijk een stap te zetten en altijd weer vraagt dit om inspanning. Zonder inspanning vooruit komen is onmogelijk. De tijd dringt, het Samen Leven in Vrede staat onder druk. Het is een ijdele hoop dat onze politici, de grote ondernemingen en  onderzoeks- en onderwijsinstituten het voor ons gaan oplossen. We moeten klein beginnen en dat is bij ons zelf in onze eigen omgeving. Als we het hier niet voor elkaar krijgen, dan lukt het zeker niet op een grotere schaal. Verandering en groei van ons bewustzijn is de sleutel tot het Samen Leven in Vrede.

Ik ben benieuwd naar jullie reactie. Stuur een mailtje en ik zal het graag beantwoorden.

Heb je belangstelling voor hoe je je eigen geestelijke structuur kunt veranderen, bezoek dan de studiedag ‘De Staten van Hoger Bewustzijn’ op 1 juni in ons Retraitecentrum de Cynham in Egmond aan den Hoef, waar wij dieper op deze materie in zullen gaan. Voor informatie en opgave: klik hier

Wat heb ik eraan?

/in , , /door

De grote filosofische systemen uit Oost en West hebben een aantal dingen met elkaar gemeen. We kunnen dit de universele wetten of principes noemen die in alle systemen aanwezig zijn en die ook vandaag de dag nog springlevend zijn. Eén steekt er met kop en schouders bovenuit: we moeten loskomen van onze egoïstische en egocentrische motieven.

Menselijke ontwikkeling is het thema en menselijke ontwikkeling is mogelijk en noodzakelijk. Er is echter een voorwaarde aan verbonden. Normaal gesproken zijn wij continu bezig met de vraag: ‘wat heb ik er aan?’, ‘what’s in it for me?’ En als we het iets groter maken: ‘wat heeft mijn gezin er aan?’ Hoe invoelbaar ook, er is geen levensfilosofie die een dergelijke innerlijke houding niet ziet als het grootste obstakel voor onze menselijke ontwikkeling en menselijke evolutie. Wij moeten ons hoe dan ook bevrijden van het egocentrisch wereldbeeld waarin wij gevangen zitten.

Dit egoïstische en egocentrische wereldbeeld maakt dat wij altijd uitgaan van een tekort of bang zijn te verliezen wat we hebben. Steeds weer proberen we zekerheden in het leven in te bouwen en voortdurend is het: ‘ik eerst’.  Zodoende is het niet verwonderlijk dat de grote vraagstukken in de wereld t.a.v. armoede en rijkdom, milieu kwesties, ouderenzorg, gezondheidszorg etc. niet opgelost kunnen worden. Net als wij zitten de beleidsmakers en regeringsleiders gevangen in hetzelfde paradigma. Er wordt gesproken over een ‘betere wereld’, maar meer dan woorden zijn het niet. Een kleine groep mensen heeft bijna al het bezit in handen en weigert het te delen met anderen. Het oprukkend populisme is niet meer dan een loot die voortgebracht wordt door de wortel die egoïsme en egocentrisme heet.

Vaak wordt gedacht dat bepaalde spirituele disciplines, b.v. meditatie, het probleem van het vastzitten aan een egoïstisch wereldbeeld kunnen oplossen. Helaas is het toch iets gecompliceerder dan dit. Meditatie is net als iedere andere handeling verbonden met de innerlijke motieven. Als onze innerlijke mantra ‘greed is good’ is, is er weinig hoop dat meditatie ons in deze gaat helpen. Meditatie is bijzonder nuttig, maar het is niet de eerste stap. In de leer van Boeddha en die van Patanjali, bijvoorbeeld is meditatie het 7e aspect van een achtvoudig systeem. Er zijn dus heel wat stappen te zetten voordat wij op het niveau van de meditatie aankomen. Het ‘zuiveren van de innerlijke motieven’, waarmee bedoeld wordt het loskomen van de egoïstische motieven en het loskomen van leven vanuit een tekort, is een belangrijke randvoorwaarde voor menselijke ontwikkeling. Kennis, begrip en het ontwikkelen van een gevoel van verbondenheid met de gehele schepping zal moeten worden ontwikkeld, anders komen wij niet tot een betere, harmonieuzere wereld.

Het nemen van onze toevlucht tot spirituele disciplines zonder kritisch te kijken naar de innerlijke motieven die de drijfveer zijn in ons leven, is niet zonder risico. In de Indiase traditie is hierover een beroemd verhaal, dat ook een belangrijke boodschap in zich draagt voor onze tijd: de Ramayana. Het verhaal gaat over prins Rama die getrouwd is met Sita. Sita wordt geschaakt door het ‘grote kwaad Ravana’ en Rama begint een zoektocht naar zijn vrouw die uiteindelijk resulteert in een oorlog waarin Ravana verslagen wordt en de wereld bevrijd wordt van een groot kwaad. Het lijkt op een sprookje, maar er zit veel diepgang in het verhaal. Om dit verhaal te begrijpen is het belangrijk je te realiseren dat Ravana misschien het grote kwaad vertegenwoordigt, maar je mag niet vergeten dat hij ook een groot yogi is die zeer vertrouwd is met de spirituele disciplines en die ze ook diepgaand heeft bestudeerd en beoefend. Echter, zijn motieven zijn alles behalve zuiver en al zijn kracht en bewustzijn worden gebruikt voor zijn eigen gewin, zonder rekening te houden met het welzijn van anderen. Dit bracht de grote Wet, de dharma, in gevaar en dit moest gecorrigeerd worden. Dit is één van de diepere betekenissen van de Ramayana. Goed om te weten dat een poëtische omschrijving van het begrip dharma is: ‘dat wat alle wezens ondersteunt’.

Ik sluit mij graag aan bij de woorden van de 15-jarige Zweedse scholiere Greta Thunberg die op de laatste klimaattop de verschillende wereldleiders in krachtige woorden heeft toegesproken. In mijn woorden: als wij niet in staat zijn onze innerlijke motieven te veranderen, dan kunnen we praten wat we willen, maar dan zal er bar weinig veranderen in de wereld. Een nieuwe generatie mensen met andere innerlijke motieven dan de onze, is een vereiste om de noodzakelijke veranderingen in de wereld voor elkaar te krijgen. Oftewel: wij moeten met hart en ziel bereid zijn om de handschoen op te pakken en vanuit andere innerlijke motieven te werken aan een betere en eerlijkere wereld. (Klik op de foto voor haar toespraak).

Keuzes maken

/in /door
Lees meer