Hoe draagt de filosofie bij aan de menselijke ontwikkeling?
Hoe draagt de filosofie bij aan menselijke ontwikkeling?
Ik denk dat iedereen zich graag wil ontwikkelen als hij of zij er de kans toe krijgt. De vraag is: ‘wat wordt bedoeld met menselijke ontwikkeling?’ Je kunt denken aan het ontwikkelen van bepaalde vaardigheden, aan het verkrijgen van kennis en inzicht, aan iemand die ‘geleerd’ is of ergens heel goed en bekwaam in is. Toch, als je het zo overweegt, dan krijg je het gevoel dat er nog iets mist. Dit is niet het complete plaatje van ‘menselijke ontwikkeling’. Dit zijn misschien meetbare dingen en die zijn zeker belangrijk, maar er zijn nog andere. In de oude filosofieën worden vaak poëtische termen gebruikt om menselijke ontwikkeling aan te duiden, zoals ‘tot bloei komen’, je ‘innerlijke kracht vinden en laten groeien’, ‘ontdekken wie je werkelijk bent’, ‘leven vanuit een diep geloof en vertrouwen’, etc.
Op het eerste gezicht lijken de wetenschap en de wereld en de oude filosofische systemen op een verschillende manier te kijken naar menselijke ontwikkeling, maar als we even verder kijken, zijn die verschillen kleiner dan je denkt. Zowel de wetenschap, die kennis en inzicht hoog in het vaandel heeft staan, als wat in het oog van de wereld ‘succes’ wordt genoemd, hebben met elkaar gemeen dat er ‘licht komt in de duisternis’. Van duisternis naar licht. Als je geen kennis hebt over een bepaald probleem, leef je in ‘duisternis’. Als er kennis komt en je begrijpt wat er gebeurt, is er ‘licht’. Het zelfde geldt voor vaardigheden: eerst kan je het niet en weet je niet hoe je het doen moet en vervolgens leer je en ontwikkel je je verder en kan je het wel. Opnieuw een reis van duisternis naar licht.
De oude filosofische systemen spreken en zoeken ook naar dit ‘licht’. Misschien minder naar het licht buiten jezelf en meer naar het licht in jezelf, maar het gaat ook om licht. In die zin zou je menselijke ontwikkeling kunnen zien als een ‘reis van duisternis naar licht’. Een ontwikkeld mens staat volledig in zijn of haar licht en leeft en werkt vanuit deze staat. Wetenschap, maatschappij en filosofie komen zo dicht bij elkaar.
Als menselijke ontwikkeling op de een of ander manier leidt tot meer licht en dit ‘meer licht’ betekent meer inzicht, kracht, vermogen, energie, vitaliteit, innerlijke balans en minder angst, wantrouwen, onvermogen, zwakte etc. Dan is het verstandig om te kijken naar wat de filosofie ons hierover kan leren.
De grote filosofische systemen uit Oost en West spreken allemaal over de pure, ongeconditioneerde staat die de mens in werkelijkheid is. Wie ben je in werkelijkheid? Niet een naam of een lid van een familie, niet een bepaald beroep, niet een man of vrouw; wie ben je als je diep in je eigen geest schouwt, als je diep in je eigen ‘hart’ kijkt? Daar waar je zonder vorm, zonder naam, zonder beperking bent? Dat is het bewustzijn, het licht waar al deze geschriften en systemen over spreken. Daarmee verbinding maken en van daaruit leven, is wat ze ons willen leren.
Klassiek zijn er drie wegen om tot dit licht te komen: de Weg van Kennis is de eerste. Het is een prachtige weg. Kennis verlicht. Eerst is er onwetendheid hetgeen een vorm van duisternis is. Na onderzoek en na een leerproces, ontstaat kennis en begrip. Dat is een vorm van licht. Daarom kan gezegd worden dat kennis licht brengt.
De tweede Weg is de Weg van Handeling. Door werk creëren wij. We maken dingen en krijgen dingen voor elkaar door werk. We leren vaardigheden en we krijgen inzicht hoe het werk gedaan moet worden. We zien ook onze wederzijdse afhankelijkheid. We werken en handelen niet alleen, maar in een groter verband. We werken in relatie met anderen en met de schepping als geheel. Alles is met alles verbonden. Zo brengt de Weg van Handeling licht.
De derde en zeker niet de minste, is de Weg van Toewijding of de Weg van Liefde. Door de toewijding of liefde, ervaar je hoe alles met alles verbonden is. Hoe de grote wetten in het universum ook bij onze menselijke maat werken. Het ‘kleine’ is onderdeel van het ‘grote’: de microkosmos lijkt wonderbaarlijk veel op de macrokosmos. Door deze diepe ervaring brengt de Weg van Toewijding of de Weg van Liefde “licht”.
Mensen volgen meestal niet exclusief één Weg. We maken gebruik van alle drie de Wegen. Welke Weg of Wegen wij ook bewandelen, het effect blijft hetzelfde: het brengt licht.
Er zijn vele systemen, ieder met hun eigen formuleringen en wegen, maar zij hebben alle één ding gemeen: zij wijzen de mens naar licht, het licht dat ieder mens al in zich draagt. Doordat wij zo naar buiten gericht zijn en ons succes zo vaak buiten onszelf zoeken, vergeten wij ons innerlijk licht. Filosofie helpt ons om ons dit licht weer te herinneren. En juist in deze tijd, waar zoveel onzekerheid, twijfel, angst en onzekerheid is, is het belangrijk dat wij in verbinding blijven. Het is als een onuitputtelijke bron. Daarom is het goed om af en toe je toevlucht te nemen tot de oude filosofische geschriften en je te laten inspireren door de tijdloze wijsheden die zij verkondigen.
Wil je reageren? Stuur dan een mailtje naar: info@filosofieenmeditatie.nl
De volgelingen van de grote Perzische Dichter Rumi hebben een Orde, de Mevlevi, gesticht. Hierin neemt de keuken een centrale plaats in. Als je tot deze Orde wilde toetreden, moest je eerst 1001 dagen in de keuken werken. Hier leerde je het ‘transformerende vuur van de keuken’ te beheersen. Je moest leren hoe je ‘ingrediënten en producten’ transformeerde tot voedsel. En voedsel moest vervolgens verder getransformeerd worden tot een ‘maaltijd’. Deze laatste transformatie vindt voornamelijk plaats door ‘zuivere, liefdevolle aandacht’.
