Tag Archief van: Meditatie

Er is een vidya in de yoga van handeling die niet uitgebreid behandeld is in de videostudies. Het is desalniettemin een bijzondere vidya die het waard is om te overwegen en mee te nemen in je meditatie. Je kunt er heerlijk op ‘dobberen’:

De mens wiens handelingen vrij zijn van wensen en begeerten en wiens handelingen verbrand zijn in het vuur van kennis, wordt een wijze genoemd.
(B.G. IV, 19)

Dit vers wijst een richting aan die wij normaal gesproken niet gaan in ons leven: handelen zonder wensen. We doen altijd iets om iets te bereiken. Zelfs als we deze blog lezen willen we iets. Iets leren, ontvangen, ervan vinden etc. Kortom: we willen iets. En als we iets ‘willen’ dan moeten we ook iets ‘doen’.

We moeten altijd dingen ‘doen’

Ons leven wordt gedomineerd door dingen ‘te doen’. We moeten van alles en nog wat ‘doen’. ‘Niet doen’ beleven we vaak als een vorm van luiheid of als een wel verdiende vakantie van een leven dat vol staat van dingen ‘doen’.

Zelfs als we kijken naar de yoga van kennis en de yoga van handeling, moeten we van alles doen: we moeten gedisciplineerd zijn, moeten studeren, mediteren, onszelf beheersen, deugden beoefenen, vriendelijk zijn, geen meningen hebben (ook dat moeten we ‘doen’) etc.

Als we ons willen ontwikkelen of een ‘echt’ mens willen worden, vragen we ook ‘wat moet ik doen om een ‘echt’ mens te worden?’

De kunst van het ‘niet doen’

Als we kijken naar de yoga van handeling dan wordt gezegd dat ‘offer de hoogste vorm van handeling is’. Offeren is ook iets gaan ‘doen’. We moeten iets ‘geven’. Liefdadigheid en vrijgevigheid vragen ook om iets te ‘doen’. Kortom: we zijn continu op zoek naar wat we moeten ‘doen’ of ‘niet moeten doen’. Twee woorden zijn hierbij dominant: ‘doen’ en ‘moeten’. Maar er is ook een andere realiteit: de kunst van het ‘niet doen’. Wat is dat dan?

Al het doen verdwijnt en lost op bij iemand die vrij is van gehechtheid, die bevrijd is en wiens geest gevestigd is in kennis. Hij verricht zijn handelingen alleen als een offer (yajna).
(B.G. III, 23)

Hij die de gehechtheid aan de vruchten van handeling heeft opgegeven, altijd tevreden en van niets afhankelijk is, doet in werkelijkheid niets, zelfs al gaat hij door met handelen.
(B.G. IV, 20)

Dit zijn woorden om op te ‘dobberen’. In de Bhagavad Gita wordt het proces van ‘doen’ naar ‘niet doen’ (en verder!) heel gedetailleerd beschreven in de Yoga van Meditatie (VI, 10-32). De tekst beschrijft hoe meditatie zich op een natuurlijke wijze ontwikkelt, en in feite het hetzelfde proces is dat ‘spirituele discipline’ transformeert tot ‘liefde’. Ook is het de beschrijving van de natuurlijke ‘ontwikkeling’ van het offer.

De vijf stappen van de meditatie

Wat zijn deze vijf stappen? Als we de Bhagavad Gita erbij pakken en kijken hoe het proces beschreven is in het 6^e hoofdstuk (verzen 10-32), het hoofdstuk over de yoga van meditatie, dan ziet het er als volgt uit:

1. De eerste fase wordt gekenmerkt door voorschriften en regels die je ‘moet’ uitvoeren. Dit is een natuurlijke fase bij allerlei vormen van leren. Dit geldt ook voor het ‘offer’. Je ‘moet’ dit of dat doen en je ‘moet’ het doen met de juiste innerlijke houding etc.
2. De tweede fase wordt gekenmerkt door de eigenschap dat je het al ‘doet’. Het is een onderdeel geworden van je gedrag. Je ‘moet’ het niet meer en je hoeft het niet te ‘doen’, want je ‘doet het al’.
3. De volgende fase wordt gekenmerkt doordat er niet veel meer over is om te ‘doen’, omdat je het al bereikt hebt of hebt ontvangen. Als je erop ‘dobbert’ zal je zien dat je het al hebt ‘gekregen’ of is ‘gegeven’.
   Deze fase in de meditatie (maar ook bij het ‘offeren’, geven, inspanning leveren etc.) wordt gekenmerkt door de kunst van het ‘niet aanraken’
4. Nu volgt de fase dat meditatie continue meditatie wordt en als je naar offer kijkt, worden alle handelingen onderdeel van het offer. Kijk je naar discipline, dan verdwijnt het begrip ‘discipline’ en transformeert het zich tot ‘liefde’. Eenmaal tot de liefde gekomen, zal je het woord ‘discipline’ nooit meer gebruiken, hoewel je prima weet wat het betekent en weet dat je het jaren lang gebuikt hebt.
5. Tot slot de 5^e fase: in deze fase verdwijnen ‘ik’ en de ‘ander’. Alles is met alles verbonden en alles maakt deel uit van één, ondeelbaar geheel. Alle zelfzuchtige motieven zijn opgelost en zelfs het begrip ‘ik’ is veranderd of nog beter gezegd, verdwenen. Er is geen offeren of niet offeren meer. Er is geen meditatie of niet meditatie meer.

Deze verzen komen uit de yoga van meditatie, maar hebben evenzeer betrekking op het begrip offer.

Ik kan hier nu niet te diep ingaan op de vidya’s uit het 6^e hoofdstuk van de Bhagavad Gita, maar als je er meer over wilt horen, bekijk dan (nog) eens de video’s over de ‘vidya’s in de yoga van meditatie’ die op ons YouTube kanaal staan (filosofie en meditatie). Je kan ze ook vinden via de pagina ‘media’ op onze website.

De yoga van handeling

De yoga van handeling is voor ons mensen een onuitputtelijke bron van inspiratie. Handelen zit in ons bloed. We zijn de hele dag bezig met de handelingen van het dagelijkse leven, maar we zijn ook een ‘lerend’ en ‘onderzoekend’ wezen en daarnaast zit een mens vol met creativiteit die zich wil uiten. Kortom: ieder mens is een ‘handelend’ wezen en juist deze handelingen kunnen worden omgetoverd tot een volledige yoga. Yoga wordt hier gebruikt in de betekenis van  ‘weg tot eenheid’ of ‘weg tot menselijke ontwikkeling’.

Er zijn vele aspecten in de yoga van handeling die het waard zijn om nader te bestuderen. Er zijn verschillende methodes om deze aspecten nader te bestuderen, maar hier wil ik opnieuw een lans breken voor de vidya-methode die we gebruiken in de videolezingen over ‘De Verborgen Kennis in de Bhagavad Gita’. Het is een krachtige meditatiemethode die verbinding maakt met kennis die voorbij de woorden en fenomenen is gelegen (als je meer wil weten over de vidya-meditatie, klik dan hier).

‘Hobbels’ op de weg van handeling

Hoewel de yoga van handeling heel toegankelijk is voor Westerse mensen en heel goed harmonieert met onze manier van denken en werken, zijn er wel een paar belangrijke ‘hobbels’ op de weg. Het gaat om beelden en ideeën die bij veel mensen weerstand oproepen en als zodanig ‘schuren’.

Eén van de belangrijkste ‘hobbels’ is het begrip ‘offer’ dat een centrale plaats inneemt in de yoga van handeling. De uitspraak, of beter gezegd de mantra die hierbij hoort is: ‘offer is de hoogste vorm van handeling’. Steeds weer krijg ik terug dat mensen moeite hebben met het begrip ‘offer’ omdat het geassocieerd wordt met ‘jezelf wegcijferen’ of ‘je te kort moeten doen’. Het wordt vaak in verbinding gebracht met een ‘assepoester-rol’ en die wil niemand op zich nemen.

Het begrip ‘offer’ in de yoga van handeling

Laten we eens kijken welke beweging we kunnen krijgen in het begrip ‘offer’.  Het Sanskriet woord dat veelal gebruikt wordt is ‘yajna’.  Hiermee worden verschillende vormen van offer aangeduid. Het denkbeeld dat hierbij hoort is dat in de schepping alles met alles verbonden is en niets op zichzelf staat. We ontvangen in ons leven heel veel: de aarde brengt het voedsel voort dat we nodig hebben om te overleven en ook de bouwstoffen voor onze huizen en de andere materiële dingen die we nodig hebben. We krijgen liefde en aandacht van onze ouders en de mensen om ons heen en we krijgen inspiratie om mooie werken uit te voeren. Als je hier eens rustig op ‘dobbert’ zal je ontdekken dat je heel veel krijgt waar je zelf niet veel voor gedaan hebt. Je krijgt veel, maar de spelregel is dat je dat wat je ontvangen hebt ook weer doorgeeft in de schepping. Zo blijft de cyclus van ontvangen en geven in tact. Als we dingen exclusief voor onszelf gaan houden en ze als het ware uit de cyclus van de schepping wegnemen, dan ziet de yoga van handeling dit als diefstal. Het is niet van jou, het behoort toe aan de gehele schepping. Je mag het gebruiken, dat is prima, maar alles wat je ontvangt moet weer teruggegeven worden aan de stroom van de schepping. Deze gedachte ligt besloten in het begrip ‘yajna’ of ‘offer’.

Het gevoel van een tekort

De reden dat wij dingen willen achterhouden komt voort uit een gevoel van een tekort. We hebben zo gauw het gevoel dat we iets tekort komen: geld, aandacht, liefde, etc. Doordat zoveel mensen dingen beginnen achter te houden, komt er een scheve verdeling. Sommige mensen hebben veel te veel terwijl vele anderen echt te weinig krijgen. De scheve verdeling tussen arm en rijk is hier voor een groot deel op gebaseerd. Het idee van een tekort werkt als een mantra: het infecteert ieder aspect van ons leven en vergiftigt ons systeem. Het begrip ‘yajna’ verwijst niet naar een alternatieve manier van leven, maar is eigenlijk een medicijn voor de venijnige ziekte die we hebzucht noemen. Dit is een mooi denkbeeld voor je meditatie: ‘offer is een medicijn voor egoïstische motieven, voor hebzucht, angst voor een tekort, etc.’ Yajna wil je juist in je kracht zetten, maar niet in een gewelddadige kracht. Het zet je in je innerlijke kracht en sluit je aan op de continue stroom van ontvangen en geven die in de schepping aanwezig is.

De drie aspecten van het woord ‘yaj’

We kunnen nog een beetje verder gaan: het woord ’yajna’ heeft een wortel die ‘yaj’ is. Deze wortel wijst drie richtingen aan. De eerste is ‘eren’ en het uiten van dankbaarheid voor…. Voor wat? Voor het feit dat je leeft, een lichaam hebt gekregen, dat er grotere krachten en machten zijn dan jijzelf die maken dat het leven voortgaat, dat er een schepping is om in en voor te leven etc.

Het tweede aspect heeft betrekking op het vinden van de juiste leefomgeving: de plek waar je woont en de mensen waarmee je mee omgaat. De plek en de omgang moet zodanig zijn dat je helemaal tot bloei kunt komen.

Het derde aspect verwijst naar ‘vrijgevigheid’.  Het is een kunst om het juiste te geven. Niet voor niets is dit één van de hoogste vormen van yajna. De kunst van het geven is vijfvoudig: je moet leren het juiste te geven, in de juiste mate, aan de juiste persoon, op de juiste tijd en op de juiste plek.

De drie aspecten of richtingaanwijzers kan je meenemen in je meditatie. Kijk wat boven komt. Yajna is niet ‘jezelf wegcijferen, kleinmaken of vernederen’. Het is een medicijn dat je verbindt met de stroom van geven en ontvangen die de gehele schepping ondersteunt en bij elkaar houdt.

Het belang van het offer in de yoga van handeling

Ik hoop dat je voelt dat ‘offer’ niet iets is om je ‘klein’ te maken, maar het je helpt om in harmonie te komen met de schepping als geheel. Het helpt je ook in die omstandigheden te komen waarin je helemaal kunt zijn wie je in werkelijkheid bent en je in een conditie komt van waaruit je met vertrouwen en een gevoel van overvloed (i.p.v. een tekort) kunt geven en op die manier helpen we eraan mee dat iedereen in harmonie kan leven.

Wil je reageren? Stuur een mailtje naar: info@filosofienmeditatie.nl