Wat maakt de retraites zo bijzonder?

/in , , /door

We naderen het einde van het retraiteseizoen en het is goed om even achterom te kijken en te zien hoe de retraites dit jaar zijn gewaardeerd. Opnieuw, net als in 2018, zijn ze hoog gewaardeerd, gemiddeld met 4,7 uit 5. Wat opvalt is dat alle retraites ongeveer gelijk zijn beoordeeld, onafhankelijk van het programma dat aangeboden werd. De spreiding was heel gering 4,5-4,8. Dit geeft te denken. Schijnbaar is er iets anders dan het programma dat aangeboden wordt, dat de retraite voor zoveel mensen bijzonder maakt (in totaal hebben wij 134 evaluaties ontvangen vanaf augustus 2018). We weten al lang dat retraites iets bijzonders doen met mensen, maar we hebben nooit onze vinger kunnen leggen op wat dat bijzondere is.

De wetenschap komt ons nu te hulp. Recent kreeg ik het boek van Stephen W. Porges, de polyvagaal-theorie in handen[1]. Dr. Porges is psychiater en heeft veel onderzoek gedaan naar de werking van het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel werkt voor een groot deel onafhankelijk van ons centrale zenuwstelsel (de hersenen en ruggenmerg) en is via de orthosympaticus betrokken bij reacties van ons lichaam op onveilige situaties en bereid ons voor op vecht en vluchtreacties (hoge bloeddruk, snelle hartslag, snelle ademhaling, toename van glucose in het bloed etc.) en via de parasympathicus betrokken bij reacties die geassocieerd worden met een veilige situatie en herstelmechanismen voor het lichaam (langzame hartslag en ademhaling, vertering van voedsel etc.) activeert. Dr. Porges heeft veel onderzoek gedaan naar welke factoren betrokken zijn bij tot rust brengen van de orthosympaticus (geassocieerd met onveiligheid) en stimulering van de parasympathicus (geassocieerd met veiligheid). Centraal staat inderdaad de ervaring van veiligheid. Wat gebeurt er als we ons onveilig voelen? We zijn alert, op onze hoede voor het onverwachte, onze mimiek wordt strak, we verliezen vaak het oogcontact met anderen, de intonatie van onze stem wordt vlakker en onze sociale interactie wordt minder. Als we ons veilig voelen gebeurt het omgekeerde: we voelen ons ontspannen, rustig, onze stem wordt kleurrijker met veel verschillende intonaties, er is oogcontact tijdens het spreken met anderen, onze mimiek is levendig en er is een grote variatie in sociale interacties. Wat bevordert het gevoel van veiligheid? Er zijn vele factoren die dit kunnen bewerkstellingen, maar belangrijk zijn bijvoorbeeld dat er weinig onverwachte dingen gebeuren, geen harde en zeer hoge en lage geluiden zijn, weinig sterke prikkels en schrikeffecten.

Terug nu naar de retraites. Wat gebeurt er tijdens een retraite? Alle retraites die wij organiseren, hebben gemeen dat er weinig prikkels zijn. Natuurlijk is er een mooi programma (voldoende cognitieve prikkels en materiaal om over na te denken). Er is een vaste dagroutine. Er is meditatie in een stille ruimte met een vertrouwde sfeer. Er zijn studies met veel onderlinge interactie. Er is respect voor elkaar en geen agressie. Er is lekker eten, je hoeft je nergens zorgen om te maken. ’s Avonds is er napraten en iets drinken bij de openhaard etc. Heel veel factoren die geassocieerd zijn met veiligheid. De othosympaticus komt tot rust en de parasympaticus geeft steeds meer signalen af van veiligheid. De deelnemers gaan zich ontspannen, worden vaak in het begin moe en nemen wat extra rust en alles is verder oké. Alle seinen komen op ‘groen’ te staan. Als we dit beeld volgen, is ook te begrijpen waarom een retraite pas echt effectief wordt als we meerdere dagen verblijven in het retraitecentrum. Het duurt even voordat het gevoel van veiligheid wordt opgebouwd en alle seinen op groen komen te staan. De ervaring leert dat een week een goede maat is.

Onafhankelijk van het programma (het cognitieve deel) wordt er tijdens een retraite het gevoel van veiligheid opgebouwd. De neurofysiologie en neuropsychologie geven ons een wetenschappelijke onderbouwing voor het heilzame effect van een retraite. De verandering in ortho- en parasympatische activiteit is waarschijnlijk een goede verklaring voor het feit dat zoveel mensen de retraite als heilzaam en aangenaam ervaren. Wij zijn ervan overtuigd dat het aangeboden programma ook erg belangrijk is, maar het gevoel van veiligheid is een belangrijke succesfactor. Een stimulans om door te gaan met het organiseren van retraites !

Mehdi Jiwa

Wil je reageren? Stuur een mailtje: info@filosofieenmeditatie.nl

[1] S.W. Porges. De polyvagaal-theorie en de transformerende ervaring van veiligheid. Uitgeverij Mens!, Eerserveen, Nederland, 2019

De wonderbaarlijke werking van de Mandukya upanishad

/in /door

Op mijn 21e had ik een baan op een leuke school, deed een studie aan de VU en had een druk sociaal leven. En toen kreeg ik een auto ongeluk waarbij ik een hersenkneuzing op liep. Ik had moeite me te concentreren en sliep erg veel, ook had ik veel last van enorme hoofdpijn. Ik kon soms 48 uur achter elkaar slapen en was heel snel overprikkeld. Wat betekende dat ik me niet kon concentreren op gesprekken in grote groepen en geen twee dingen tegelijk kon doen. Ik kon regelmatig niet uit mijn woorden komen en soms had ik een voorwerp in mijn handen en wist ik niet meer wat het was of wat ik ermee moest.  Het maakte dat ik mijn eigen lichaam en denken niet meer vertrouwde. Zo kon ik regelmatig op een verkeerde bus stappen of me niet meer herinneren waar ik naar toe moest of hoe ik thuis moest komen. In die tijd volgde ik het curriculum bij de stichting Filosofie en Meditatie. We kregen les in de Upanishads en de Mandukya Upanishad bleef hangen en sprak me aan…..en….nog belangrijker….terwijl ik veel vergat kon ik me deze herinneren. Hoe wonderlijk is dat? Omdat ik de Mandukya wel kon onthouden ben ik de commentaren van Swami Krishnananda en Sankaracarya gaan lezen. Ook het boek: Het Enneagram van Mehdi Jiwa geeft een mooie uitleg over de Mandukya.

De Mandukya is een Upanishad met 12 verzen en vertelt over de mantra Om. (met de klanken A-U-M) en de vier staten van zijn en hoe deze met elkaar verbonden zijn. De wakende staat, de droomstaat, de diepe slaap en de Turiya staat. Upanishads zijn oude teksten uit de Vedische traditie. Het betekent: “neerzitten bij” en dan bedoelen ze de leerling die aan de voeten van de meester zit en onderricht krijgt en tot zich neemt.

De Mandukya  begint met de invocatie:

Grote Goden! Inspiratie tot offers!
Mogen onze oren het goede horen.
Mogen onze ogen het goede zien.
Mogen wij Hem dienen met al de kracht van ons lichaam.
Mogen wij ons gehele leven, Zijn wil uitvoeren.
Moge vrede en vrede en vrede overal zijn.

De zinnetjes : Mogen onze oren het goede horen. Mogen onze ogen het goede zien. Mogen wij Hem dienen met al de kracht van ons lichaam. Hebben mij enorm veel troost gegeven. Wanneer ik me concentreerde op het goede horen en zien dan kon ik alle ruis laten gaan. Dat hielp me te concentreren op dat wat ik aan het doen was op dat moment. Het hielp me een ander standpunt in te nemen. In plaats van paniek voelen over waar ik nu weer terecht was gekomen, te denken, dat ik een nieuwe plek had ontdekt. Mogen wij Hem dienen met al de kracht van ons lichaam, leerde me dat wat ik op dat moment te geven had, als ik het met hart en ziel deed, dat dat genoeg kon zijn. In plaats van gefrustreerd te raken over wat je nog niet kan, kijken naar dat wat je wel kunt. En zo langzaam…stapje voor stapje waren er steeds meer uren dat ik wakker was. Kon ik me meer en meer concentreren en kreeg ik langzaam aan weer wat grip op mijn leven.

De mantra Om draag ik altijd met me mee. Eerst hielp het me met concentreren om me te focussen en de ruis buiten te sluiten en was de mantra er alleen als ik ging zitten om te mediteren. Ik moest mijn best doen om haar te laten klinken.  Langzaam aan groeide de liefde voor de mantra en nu is ze constant bij me. Toen ik wakker werd uit de narcose van een schouderoperatie en ik geen pijnstilling had, heeft de mantra Om me door de nacht heen geholpen. Toen ik in het ziekenhuis lag met een longembolie heeft de mantra Om me geholpen met ademen. Bij verdriet van het overlijden van een dierbare…..komt ze bovendrijven…….bij een intens gelukkig moment op een feestje, of een trouwerij is de mantra er ook. Wat een gelukkig mens ben ik dat deze mantra met me meereist door mijn leven.  Natuurlijk kan ik nog veel meer vertellen over deze Upanishad. Ik hoop dat je de Mandukya eens leest en kijkt wat de tekst je te zeggen heeft….misschien kunnen we er eens over spreken?

Kimke

Wil je reageren: stuur een mailtje.

DE SFM ONTWIKKELT ZICH VERDER: DOE JIJ MEE?

/in /door

Gezocht: voorzitters (m/v) van de studiegroepen
Het filosofiecurriculum heeft een facelift gekregen. De aloude filosofie blijft natuurlijk het zelfde, maar de vorm is moderner geworden. Bovendien is er een syllabus gemaakt met 47 praktische oefeningen die de studie van de vijf elementaire spirituele wetten ondersteunen. Wij zoeken mensen die deze studiegroepen willen voorzitten. Je hoeft geen leraar te zijn, alleen de satsang (studiegroep) te kunnen leiden. Je moet op de hoogte zijn van het nieuwe curriculum en je kunt getraind worden.

Een eerste stap is om deel te nemen aan het nieuwe curriculum dat maandagavond 23 september op de Cynham begint.

 

Ondersteuners en leiding voor de retraites.
De retraites in Brognon en de Cynham zijn geïnspireerd op het beeld van de oase: een plek waar je tot rust kunt komen en gevoed wordt, zowel fysiek, mentaal als  spiritueel. Daarna ga je weer verder op je weg in het leven. De programma’s worden bijzonder goed gewaardeerd en beoordeeld. Voor ons een reden om de retraites komend jaar verder te gaan uitbreiden. De planning is om 14 retraites te gaan organiseren rondom verschillende thema’s, variërend van meditatie, Ontwikkel je zelf verder, filosofie, familieweken, de diamant sutra, leven in aandacht etc. Dit kunnen wij alleen doen als er voldoende mensen zijn die de retraites willen ondersteunen (zorg in de keuken, het huis en de tuin)  en willen leiden. Als je wilt meehelpen als vrijwilliger, geeft je dan op (bijvoorbeeld als gastheer/vrouw en als kok). De voorlopige agenda staat op de website. Als je retraites wil gaan leiden, kan je hierin getraind worden.


Ondersteuners voor de Website en Social media
De SFM gaat steeds meer digitaal. De website en social media worden steeds belangrijker. Het is fijn dat mensen de Leerweg, studiegroepen, activiteiten en retraites kunnen vinden. We staan volledig achter deze producten. Daarom is het belangrijk als mensen ons goed kunnen vinden. Het is veel werk om dit allemaal up to date te krijgen en te houden, vandaar dat wij vrijwilligers zoeken die ons hierbij willen helpen. Je kunt het benodigde werk grotendeels vanuit je eigen huis doen op een tijdstip dat je goed uitkomt.

 

 

 

Hestia (Zorg voor huis, keuken en tuin)
Het is een bewuste keuze om het onderhoud en de maaltijden met elkaar te organiseren. Kenmerkend van onze bijeenkomsten, studies en retraites is dat zij kleinschalig zijn, er tijd en ruimte is om elkaar te ontmoeten en dat alles wordt gedragen door liefdevolle zorg. Dit doen we met en voor elkaar. Niemand in de SFM wordt betaald; wij werken uitsluitend met vrijwilligers. Hierdoor kunnen we de liefdevolle zorg en fijne energie aan het werk geven en maakt het de gebouwen zo bijzonder. Tevens is dit ook een manier om de kosten voor deelname aan de activiteiten en retraites zo laag te houden. Vaak wordt gevraagd hoe het mogelijk is dat onze kosten zo laag zijn, terwijl de kwaliteit zo hoog is. Dit komt omdat wij met en voor elkaar werken. Wij zoeken naar vrijwilligers die de centra in Nederland (het studiecentrum de Koningslaan en het retraitecentrum de Cynham) en Frankrijk (het retraitecentrum in Brognon) willen ondersteunen (zowel op reguliere basis als tijdens projecten voor groter onderhoud).

Voor informatie en opgave: Hans Nijs  (fam.nijs@quicknet.nl)

Leer zelf na te denken

/in , /door

Alle grote filosofische stromingen uit Oost en West benadrukken allemaal dat je moet leren om zelf te denken en niet klakkeloos meningen van anderen moet overnemen en daar naar leven. Authenticiteit, verbinding maken met wie je ten diepste bent, is de basis van waaruit je moet leven. Het is lang niet altijd gemakkelijk om deze basis in jezelf te vinden en er verbinding mee te maken. Toch is het mogelijk.

De filosofie van o.a. het Boeddhisme, de Indiase Vedanta en Yoga, het Soefisme en het Christendom, geven vele handvatten om deze verbinding te kunnen maken. Kennis en meditatie zijn hierbij sleutelbegrippen. Juist in onze tijd, waar social media, nieuws en politiek ons denken en handelen steeds meer beïnvloeden, is het belangrijk dat we zelf blijven denken en durven te leven vanuit onze authenticiteit. Het achterliggende idee is, dat wij allemaal bij onze geboorte al een aantal talenten en kwaliteiten hebben meegekregen. De bedoeling is deze talenten en kwaliteiten te ontdekken, te ontwikkelen en beschikbaar te stellen aan de samenleving waarin wij leven. Het punt is dat wij vaak niet weten wat onze talenten en kwaliteiten zijn. Onze omgeving praat ons aan wat we moeten doen, hoe we het moeten doen en wat wel en niet nuttig voor ons is. Industrie, politiek en social media bombarderen ons met wat goed is en wat niet. We hebben nauwelijks tijd om onze eigen ideeën te vormen en diep te voelen of wat wij horen wel echt bij ons past.

De filosofie leert ons wat de tijdloze en universele wetten en principes zijn die niet alleen voor ons van toepassing zijn, maar ook voor alle andere mensen en wezens gelden. Zij leert ons hoe wij verbonden zijn met onze medemens, de dieren en planten die ons omringen en zelfs hoe wij met de aarde verbonden zijn. Weet hebben van deze verbondenheid is van het grootste belang, niet alleen voor onszelf, maar ook voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.

De huidige milieuproblematiek, de scheve verhouding tussen arm en rijk, de toenemende stroom van vluchtelingen die geen plaats meer hebben om veilig te wonen, laten zien wat er gebeurt als wij deze verbinding niet onderhouden. Hoewel de verschillende religies en filosofische stromingen onderling grote verschillen hebben, zijn zij het eens over één ding: de wortel van de problematiek waar wij ons voor geplaatst zien. Deze wortel is drieledig: onwetendheid, zelfzucht en hebzucht. Eventueel aangevuld met angst, boosheid, haat en jaloezie. Ieder filosofisch systeem geeft ons een ‘medicijn’ tegen deze factoren die onszelf en daarmee de hele maatschappij, verzieken. We zullen echter zelf het werk moeten oppakken en zelf gaan nadenken. We kunnen niet vertrouwen op de politiek, de industrie en de grote firma’s en zelfs niet op de internationale organisaties zoals de EEG, de VN en de internationale milieuorganisaties. Zij zullen de problemen niet oplossen.

Het is een oud gezegde, maar het is nog steeds waar: ‘verander de wereld, maar begin bij je zelf’. Het begint met kennis, hét middel tegen onwetendheid. We moeten gaan inzien dat intrinsieke drijfveren zoals ‘greed is good’ en ‘what’s in it for me?’, niet de drijfveren zijn die een eerlijkere, schoonere, en veiliger wereld maken. Vaak is het angst en onwetendheid dat deze drijfveren zo wijdverbreid zijn. Als we de moeite nemen om de universele principes te leren kennen en ze toe te passen in ons leven, dan zullen we zien hoe veel er mogelijk is. De oude principes zijn niet bedoeld om klakkeloos over te worden genomen. We moeten zelf leren denken. De sleutel is: ‘onderzoek en blijf onderzoeken’. We kunnen dit onderzoek niet doen met alleen ons verstand. Er is meer nodig. Het gaat ook om ‘doorvoelen en doorleven’. Om dit te bereiken, is een techniek als meditatie zeer behulpzaam. Leer te mediteren, leer te ‘dobberen’ op de grote vragen en misschien leer je de antwoorden op deze vragen echt een plaats te geven in je leven. Een dergelijke levenshouding draagt bij aan een betere samenleving, maar ondertussen heb je er zelf ook veel aan: meer energie, minder stress, meer voldoening, een betere innerlijke balans, en je leert te leven vanuit overvloed i.p.v. uit een tekort.

De SFM start een nieuwe Leerweg-groep op de maandagavond (20.00-22.00 uur) op 23 september in het Retraitecentrum de Cynham, Egmond aan den Hoef. Heb je zin om mee te doen en te ontdekken hoe je je leven meer in harmonie met jezelf en met anderen kunt brengen? Klik hier voor meer informatie en schrijf je in.

Een uitgebreide beschrijving van de Leerweg kan je hier vinden.

Wil je reageren of meer informatie? Stuur dan een mailtje

Mehdi Jiwa

Verander de wereld, maar begin bij je zelf.

/in /door

De meeste mensen zijn er nu wel van overtuigd dat onze manier van leven tot veel problemen en uitdagingen aanleiding heeft gegeven. We kunnen zo niet veel langer doorgaan. Problemen t.a.v. het milieu, de scheve verdeling van de rijkdom en bezit, vluchtelingenstromen op basis van milieuveranderingen en schaarste aan eerste levensbehoeften, nemen enorme vormen aan. Er wordt heel veel gepraat en met beschuldigende vingers naar elkaar gewezen, maar tot echte oplossingen komen we niet.

Regeringen zijn niet in staat de problemen op te lossen. Burgers zien ook geen echte oplossingen. Over de oorzaken van de problemen zijn we het veelal ook niet eens. Een patstelling dus? Dat hoeft niet. De grote levensfilosofieën en religies zijn het op veel punten niet eens met elkaar, maar op één punt zijn zij het wel met elkaar eens: de problematiek van de mens is van oudsher geworteld in drie eigenschappen. Je kunt ze verschillende namen geven, maar je kunt het in het kort als volgt samenvatten: onwetendheid, egoïsme of zelfzucht en hebzucht. Als we deze drie eigenschappen niet te boven komen, dan zijn alle problemen die hieruit voortkomen of hierin geworteld zijn, ook niet op te lossen, noch in je eigen leven, noch op landelijk of mondiaal niveau.

Onwetendheid, egoïsme en hebzucht zijn niet collectief op te lossen. Er kunnen geen wetten gemaakt worden die deze eigenschappen teniet doen. Toch is er een oplossing, maar die moet ieder mens zelf, als individu oppakken. Je kunt dus stellen dat een betere en eerlijker wereld, begint met jezelf.

De mensheid is al eeuwen bezig om manieren te vinden om deze drie grote hindernissen te nemen. Deze hindernissen blokkeren niet alleen onze menselijke ontwikkeling en spirituele groei, maar verhinderen ook dat we op een goede manier de problemen en uitdagingen kunnen oppakken die niet alleen ons eigen leven  bedreigen, maar ook het leven van onze kinderen en kleinkinderen.

De antwoorden voor de huidige situatie, zijn ons al lang geleden gegeven: het zijn kennis (in de zin van wijsheid en spirituele kennis), bewustwording, spirituele disciplines zoals concentratie- en meditatieoefeningen, en het ontwikkelen van kwaliteiten als liefde voor waarheid, geweldloosheid, zuiverheid, niet stelen etc. Deze kwaliteiten kunnen ons helpen om op een andere manier naar ons leven te kijken. Iedereen die hiermee aan het aan de slag gaat, zal ontdekken dat zelfs een klein beetje inspanning al een grote verandering in ons eigen leven kan aanbrengen. Dit is niet alleen positief voor ons zelf, maar het heeft ook een positief effect op onze directe omgeving. Kortom: ieder mens kan iets bijdragen aan een betere wereld.

Als we deze weg bewandelen met een aantal gelijkgestemden, dan is het effect nog groter. Het is dan ook hierom dat de SFM studiegroepen organiseert onder de titel de ‘Leerweg’, waar de grote universele principes en wetten worden bestudeerd en oefeningen worden aangeboden om aan de wortel van de grootste problemen: onwetendheid, egoïsme en hebzucht te verwijderen. We bestuderen de werking van onze eigen geest en verdiepen ons in wie wij werkelijk zijn. Het is een zoektocht naar onze authenticiteit, naar wie wij ‘echt’ zijn. Meditatie is hierbij een groot hulpmiddel, omdat het niet mogelijk is om deze drie hindernissen met behulp van ons verstand alleen op te ruimen. Daarnaast zijn er een vijftal spirituele principes en wetten die ons helpen om meer regie te krijgen over ons leven. Zo kunnen we zowel ons eigen leven verbeteren, maar misschien nog belangrijker, zo kunnen we een substantiële bijdrage leveren aan een harmonieuzere samenleving.

De SFM start een nieuwe Leerweg-groep op de maandagavond (20.00-22.00 uur) op 23 september in het Retraitecentrum de Cynham, Egmond aan den Hoef. Heb je zin om mee te doen en te ontdekken hoe je je leven meer in harmonie met jezelf en met anderen kunt brengen? Klik hier voor meer informatie en schrijf je in.

Een uitgebreide beschrijving van de Leerweg kan je hier vinden.

Wil je reageren of meer informatie? Stuur dan een mailtje

Mehdi Jiwa

Waar gaat de Bhagavad Gita over?  (Deel 2)

/in /door

Dit is de tweede blog over de vraag waar de Gita over gaat. Was de vorige blog geschreven naar aanleiding van het eerste en het laatste woord van de gehele tekst van de Gita, nu zullen we ons richten op het stukje tekst waar ieder hoofdstuk mee afsluit, de colofon, zoals dat genoemd wordt. Tenminste, als het in de vertaling is opgenomen. Sommige vertalers doen dat niet omdat deze stukjes, waarin ook de titels van de hoofdstukken worden benoemd, later aan de oorspronkelijke tekst zijn toegevoegd. Jammer, want hoewel ze later zijn toegevoegd, is het prachtig gedaan.

De colofon aan het einde van elk hoofdstuk luidt telkens in de meest volledige vorm:

AUM TAT SAT

Aldus eindigt in de Upanishaden van de prachtige Bhagavad Gita, de wetenschap van het eeuwige Brahman, het heilige boek van yoga, de samenspraak tussen Krishna en Arjuna, het …e

hoofdstuk, genaamd … ( deze titels verschillen natuurlijk per hoofdstuk).

Hier wordt de inhoud, de boodschap, de strekking van het werk op een haast mysterieuze wijze aangeduid.

AUM TAT SAT: Dit is een uitspraak, een mantra als het ware, die traditioneel voorafgaat aan deze tekst en die bij een spirituele activiteit in het algemeen wordt uitgesproken. Hij bestaat uit drie woorden met elk een diepgaande betekenis. Kort en bondig staat hier ‘Alleen Brahman is werkelijk’ Brahman duidt op het Absolute, God de Schepper, de Opperste Geest (Aan het einde van het zeventiende hoofdstuk spreekt Shri Krishna over deze uitspraak).

In de Upanishaden van de prachtige Bhagavad Gita:

De Upanishaden kunnen we aanduiden als Indiase ‘wijsheidsboeken’ met meditatieve teksten (In het tweede deel van de ‘Leerweg’ van de Stichting Filosofie en Meditatie komen er hier enkele van aan de orde).

Van de Upanishaden wordt gezegd dat ze aspecten van de Vedas, de oudste spirituele verhandelingen die de mens tegenwoordig nog kent, uitwerken. Als ik het in mijn eigen woorden probeer te omschrijven zijn het geen teksten waarin even wordt uitgelegd hoe het zit. Zo van: aha, opslaan en doorgaan. Het zijn teksten die een diepere betekenis hebben dan in eerste instantie lijkt. Die betekenis onthult zich geleidelijk aan, na het overwegen, het rusten op, het laten bezinken van de tekst. Ze doen geen beroep op het rationele deel van de geest maar op de diepere lagen van het aanvoelen en inzicht. De een zegt dat de Gita een samenvatting van deze werken is, de ander dat hiermee de lading van dit werk aangeduid wordt en dat ieder hoofdstuk als een Upanishad gezien kan worden. Of het als een samenvatting gezien kan worden kan ik niet zeggen. Daarvoor is mijn kennis van deze werken niet volledig genoeg. Dat de lading van de hoofdstukken een soortgelijke inhoud hebben als die van de Upanishads, spreekt mij aan.

De wetenschap van het eeuwige Brahman. Brahma- vidya in het Sanskriet.  Hiermee wordt aangegeven dat de Gita uiteindelijk alle wijsheid in Brahman, het Absolute, God de Schepper, de Opperste Geest bevat en verschaft.

Het heilige boek van yoga. Hier in het Westen kennen wij yoga veelal als een stelsel van lichaamshoudingen en oefeningen. Het begrip yoga omvat echter veel meer dan dat. Het staat voor verbinding met ons eigen zelf, ons diepste wezen, het leren kennen van Brahman en daar uiteindelijk één mee worden. Daarvoor worden in de Gita verschillende vormen van yoga aangereikt: de karma yoga, de yoga van handeling, de yoga van kennis, die van meditatie, toewijding etc.

De samenspraak van Krishna en Arjuna.

De essentie van de colofons komt misschien wel in de samenspraak naar voren.

Ik zou het volgende zelf niet goed kunnen verwoorden, maar laat dat over aan de door mij zeer hoog geachte Swami Krishnananda van de Divine Life Society in Rishikesh, India:

“Het was niet de historische Krishna die tot Arjuna sprak (…) God sprak tot de mens, niet Krishna tot Arjuna. Het Universele sprak tot het afzonderlijke. Het Al-omvattende begon woorden van wijsheid te spreken tot dat wat geplaatst is in ruimte en tijd. Menselijkheid stond oog in oog met het Absolute. Met dit begrip als achtergrond, zullen we ons het belang van dit geschrift kunnen realiseren.”[1]

Zo schetst de colofon aan het einde van elk hoofdstuk op mysterieuze wijze de peilloze potentie van wat de Bhagavad Gita te bieden heeft. Dat komt wellicht wat ongemakkelijk over maar houdt tevens een grote belofte in. Zo wijst de Gita zelfs ergens aan “Ik zal je deze kennis (jnâna) en hoe je die kunt ervaren (vijnâna) volledig onderwijzen. Als je dit eenmaal weet, valt er niets meer te kennen.”

Te beginnen met het onderzoeken van onze dagelijkse activiteiten, de eigen natuur, svabhava uit de vorige blog, stap voor stap,  belooft de Gita, leidt ik je, naar het hoogste inzicht.

Het bijzondere hiervan is dat we als het ware een flauw vermoeden van een mysterie krijgen of het lijken te benaderen maar wellicht nooit kunnen zeggen dat we het kennen. Daar is het een mysterie voor. Te groot voor onze geest.

Een diepe buiging voor Dat.

Hans Nijs

Vragen of opmerkingen? Stuur mij gerust een mailtje: fam.nijs@quicknet.nl

 

[1] Swami Krishnananda, The Gospel of the Bhagavad Gita, blz. 3.

Samen leven in vrede, is dat mogelijk?

/in , /door

Afgelopen donderdag (16 mei 2019) werd het festival: Internationale dag van het Samen Leven in Vrede georganiseerd door de School van Vrede van het Lioba klooster in Egmond Binnen en het Huis van Vrede van AISA-NGO. Een belangrijk evenement, zeker in een tijd dat verharding en grimmigheid, ook in onze samenleving, toeneemt. Vanuit de SFM hebben we een lezing mogen verzorgen over dit thema (klik hier om een samenvatting van de lezing te zien en te horen). Het festival werd slechts door enkele tientallen mensen  bezocht, maar diegenen die er waren, waren ook bijzonder gemotiveerd. Er was een krachtige sfeer en de workshops en catering waren prima.

De lezing die ik gegeven heb, benadrukte het belang van de Filosofie van de Eenheid om beter begrip te krijgen van de tijdloze en universele doelen van iedere levensfilosofie en religie (zoals vrede, gezondheid, veiligheid, goede opvoeding voor je kinderen en de mogelijkheid om je te ontwikkelen en te ontplooien etc.) en het belang van meditatie, in het bijzonder het ontdekken wat de ‘mantra’s’ (diepste drijfveren) zijn van waaruit je leeft. Het maakt een groot verschil of je leeft vanuit de innerlijke drijfveer ‘be good, do good’ of vanuit ‘hebzucht is goed’ of ‘ik eerst’. Het eerste brengt iets geheel anders voort dan de andere twee. Als derde pijler: retraites: een plek waar je tot rust en stilte kunt komen, waar je fysiek, mentaal en spiritueel gevoed wordt, waar stille hoekjes zijn voor je eigen reflectie en waar je even helemaal ‘thuis’ kunt komen. Deze momenten heb je nodig in de hectische samenleving waarin wij leven. Nagenoeg ieder mens heeft van tijd tot tijd een retraite nodig om in harmonie met zichzelf en de omliggende wereld te kunnen leven.

Wat mij het meest geraakt heeft, was de discussie tijdens en na de lezing. Velen deden hier actief aan mee. Twee vragen hebben mij niet losgelaten en die wil ik jullie, lezers van deze blog, graag voorleggen en ik hoop jullie reacties te mogen ontvangen. De eerste opmerking was: ‘zijn wij niet gewoon met te veel mensen op deze aarde om in vrede met elkaar te kunnen leven?’ Ruimte waar je goed kunt leven, wordt schaars, voeding en belangrijke mineralen en brandstoffen worden ook steeds schaarser. Overal doemt het beeld van ‘tekort’ op. Meer en meer vluchtelingen, waaronder ook klimaatvluchtelingen die geen mogelijkheden meer hebben om een bestaan op te bouwen op de plek waar ze geboren en opgegroeid zijn. Zeker, er komen steeds meer mensen bij, maar toen er veel minder mensen waren, leefden wij dan onderling wel veel meer in vrede? Als ik terugkijk op de geschiedenislessen die ik op school kreeg, dan was dit in mijn beleving een aaneenschakeling van oorlog en geweld. P.D. Ouspenski beschreef onze geschiedenis wel eens als de ‘geschiedenis van de misdaad, maar er is nog een andere geschiedenis waar niemand aandacht voor heeft’. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat vroeger de situatie niet veel beter was. Kijken we naar mijn generatie, dan zijn wij één van de weinige generaties die (nog) geen oorlog heeft meegemaakt. En de generaties voor ons leefden met veel minder mensen op de aarde dan nu het geval is.

De tweede opmerking kwam nog dieper bij mij binnen: ‘wat als de mens eigenlijk niet in vrede kàn leven?’ Misschien is hij nog zo ‘dierlijk’ dat hij altijd in competitie is met soortgenoten: de sterkste neemt de leiding en ‘onderdrukt’ de zwakkere. De sterkere krijgt het beste voedsel en de mooiste vrouwtjes etc. Misschien zijn mensen wel altijd (bewust of onbewust) in competitie met elkaar en proberen ‘het grootste stuk van de taart’ voor zichzelf te bemachtigen, zonder oog te hebben voor de consequenties voor anderen of voor de consequenties voor de generaties die na ons komen. Wij konden tijdens de lezing de vraag niet bevestigend of ontkennend beantwoorden en zo draag ik deze vraag nog steeds in mij. Ondertussen zijn er prachtige initiatieven van de ‘groten der aarde’, zoals de Paus, de Dalai Lama, Khaled Bentounès, die landen en bevolkingen aansporen om meer te doen aan het samen leven in vrede. Dat is prachtig, maar het vraagt wel een hele grote verandering van ons om hieraan te kunnen beantwoorden.

  1. Krishnamurti benadrukte keer op keer dat als je de samenleving wil veranderen, allereerst moeten onze onderlinge relaties veranderen en dat kan alleen als onze innerlijke houding drastisch verandert. Krishnamurti staat hier niet alleen in. Er zijn vele denkers uit lang vervolgen tijden en meer recent die hun ‘gedachten aan de lucht hebben toevertrouwd en die eens als regen zullen neerdalen’. Eén daarvan, Sri Aurobindo, heeft zijn leven gewerkt aan de ontwikkeling van een ‘nieuw bewustzijn’ dat zijns inziens absoluut noodzakelijk is als wij op een andere manier willen samen leven. De bekende doelen van het menselijke bestaan, zoals materiele rijkdom en welvaart, kunnen dan niet langer het uiteindelijke doel zijn. Het kunnen samen leven in vrede, betekent niet alleen in harmonie leven met je medemens, maar ook in harmonie zijn met het milieu, met de natuur, met de hele aarde alle wezens die daar leven. Daar is een bepaald bewustzijn voor nodig. Lang dachten we dat het met onze huidige staat wel op te lossen is, maar ik denk dat we meer en meer tot de conclusie moeten komen dat dit niet mogelijk is. De tekenen dat we succes hebben bij het oplossen van de problemen, zijn er eigenlijk niet. Integendeel. Misschien een goed moment om het toch eens over een andere boeg te gooien en te kijken wat er nodig is om tot een ‘ander bewustzijn’ te komen.

Het vreemde is echter dat als het gaat om een eigen inspanning, mensen ineens veel minder actief worden. Iit je eigen comfort zone stappen, is niet altijd aangenaam. Toch is het m.i. de enige manier om werkelijk een stap te zetten en altijd weer vraagt dit om inspanning. Zonder inspanning vooruit komen is onmogelijk. De tijd dringt, het Samen Leven in Vrede staat onder druk. Het is een ijdele hoop dat onze politici, de grote ondernemingen en  onderzoeks- en onderwijsinstituten het voor ons gaan oplossen. We moeten klein beginnen en dat is bij ons zelf in onze eigen omgeving. Als we het hier niet voor elkaar krijgen, dan lukt het zeker niet op een grotere schaal. Verandering en groei van ons bewustzijn is de sleutel tot het Samen Leven in Vrede.

Ik ben benieuwd naar jullie reactie. Stuur een mailtje en ik zal het graag beantwoorden.

Heb je belangstelling voor hoe je je eigen geestelijke structuur kunt veranderen, bezoek dan de studiedag ‘De Staten van Hoger Bewustzijn’ op 1 juni in ons Retraitecentrum de Cynham in Egmond aan den Hoef, waar wij dieper op deze materie in zullen gaan. Voor informatie en opgave: klik hier

De Dichter en de Filosoof

/in /door

Dichters pakken in hun werk de essentie van het leven soms steviger vast dan welke filosoof ook. Niet dat hij er elke keer bewust op aanstuurt, maar een goede dichter weet dat sommige woorden zwaarder zijn dan andere, warmer, alsof ze elektrisch zijn geladen. Zon is zo’n woord, en vuur, het voert te ver om hier heel veel voorbeelden te noemen. Laten we volstaan met twee gedichten over bijen. Want wie  het woord bijen zegt, speelt ook met dynamiet.

De dichter en de filosoof – soms zijn ze één en dezelfde persoon. De filosoof speelt niet met dynamiet: Zijn taal is niet gemaakt voor bepaalde inzichten. Een enkele keer raapt hij al zijn moed bij elkaar engaat over op de poëzie. Dat is een machtig proces, zoals we zagen, bij J.A. Dèr Mouw. Die kon zelfs dichten over de filosofie, of over het filosoferen. Zijn gedachten gaan uit als een zwerm bijen, in alleuithoeken van het universum, en weer terug in de honingraat van zijn ziel kneden ze verzen als honing zo fijn.

Heerlijk, toch?

Klik op de link en lees het gedicht zelf na!

Martinus Nijhoff laat – in zijn beroemde Lied der dwaze bijen – de bijen na hun kosmische tocht omlaag dwarrelen als sneeuwvlokken. Op een goede dag, waren die ook vertrokken, nu gelokt door een raadselachtige geur:

Een geur van hoger honing
verbitterde de bloemen
Een geur van hoger honing
verdreef ons uit de woning

Voor de bijen in dit Lied der dwaze bijen is het een kwestie van leven en dood. De lokroep is te sterk:

Niemand kan van nature
zijn hartstocht onderbreken
Niemand kan van nature
In zijn lijf de dood verduren

En het einde lijkt triest, somber:

Het sneeuwt, wij zijn gestorven
Huiswaarts omlaag gedwereld
Het sneeuwt, wij zijn gestorven
Het sneeuwt tussen de korven

De dichter laat de gestorven bijen spreken! Een filosoof zou dat nooit doen, nooit kunnen. In de poëzie is het normaal, ook al gaat het ieder normaal verstand te boven.

De dichter spreekt net zo goed in waarheden als de filosoof. De hartstocht is waar, net zo waar als een bewolkte hemel, maar vraagt wel een eigen idioom om zich uit te drukken. Het kan zijn dat we aan da tidioom moeten wennen, maar dan zijn we bij Nijhoff in goede handen. Hij geeft ons precies de woorden om dat te doen en laat ons ‘dobberen’ op die woorden totdat we ze kunnen anvaarden.

Dèr Mouw en Nijhoff gebruiken bijen voor wat ze te zeggen hebben. Bijen zijn al eeuwen de poëtische belichaming van het leven. Vergilius gebruikte ze al, en je kunt een prachtige bloemlezing samenstellen over bijen in de poëzie. De arme beestjes kunnen er ook niets aan doen dat ze bij de een het ene aspecten bij de ander een ander aspect van het leven belichamen. Nijhoff kiest voor de loyaliteit van de zwermende bijen aan de koningin en aan het volk – een keuze die ook Vergilius maakte (in een iets andere context) – en een keuze die de dichter van de Prashna Upanishad maakt, als hij de wijze Pippalada laat uitleggen waar de levensessentie gevonden wordt:

Zoals bijen hun koningin volgen wanneer zij uitgaat, terugkeren wanneer zij terugkeert, zo keerden spraak, geest, licht van het oog, gehoor terug.

Zonder leven geen licht in de ogen, zonder koningin geen bijen. Het lijkt heel helder, een waarheid als een open deur, maar het gaat erom dat het woord bijen (met alle afleidingen en variaties) zo’n lading heeft. Niemand weet hoe dat kan, het is een van de mooiste geheimen van de taal. Heel soms zijn we met zijn allen in staat om iets te voelen van die kracht in het woord bij – denk aan de gesprekken die we tegenwoordig allemaal wel eens voeren over het mogelijke verdwijnen van de bijen, de zorg die dan voelbaar wordt, dat is kostbaar. Misschien hebben we allemaal een beetje dichter in ons.

Frank van Dixhoorn

Waar gaat de Bhagavad Gita over? (Deel 1)

/in /door

In vervolg op mijn voorgaande blogs zou een logische vraag kunnen zijn: Waar gaat die Bhagavad Gita eigenlijk over? Ik hoop dat u begrijpt dat de gehele omvang, inhoud, diepte, van een werk als de Gita niet in één of twee blogs is samen te vatten. Toch zijn er een paar aanwijzingen om in grote lijnen de inhoud weer te geven. Daar zal ik nu in deze en de volgende blog bij stil staan.

Van oude Indiase geschriften wordt gezegd dat het eerste en het laatste woord de sleutel zijn om het betreffende geschrift te openenen. Het eerste woord van de Bhagavad Gita is dharm het laatste woord mama. Dharm, dharma is een veelomvattend begrip in het Sanskriet, maar in dit verband heeft het de betekenis van ‘dat wat gedaan moet worden’. Vaak wordt dit vertaald als plicht, een woord dat vaak een negatieve gevoelswaarde heeft, maar wat hier zeker niet de bedoeling is. Mama is Sanskriet voor ‘mijn’. De Gita heeft zo betrekking op ‘mijn dharma’.

In het tweede hoofdstuk van de Gita geeft Arjuna, als de dialoog met Krishna net van start is gegaan, aan dat hij niet meer weet wat hij moet doen: ‘Mijn eigen natuur (svabhâva) is verduisterd door zelfmedelijden; ik ben verward en weet niet meer wat mijn plicht (dharma) is. Onderricht mij, bid ik U’ (vers 2.7). Deze constatering en vraag van Arjuna vormen de opening van het onderricht dat Krishna hem, en ons, gaat geven.

Op een gegeven moment ontdekte ik dat Arjuna hier in dit vers in de oorspronkelijke taal, het Sanskriet, de omschrijving ‘svabhâva’ gebruikt. Daarvan kwam ik vervolgens de volgende mooie uitleg tegen: “Svabhâva is een samengesteld woord van de wortel bhû, ‘worden’ en sva, ‘zelf’. Letterlijk dus: ‘zelfwording’. De betekenis ervan is dat elk wezen zijn eigen karakteristieke kenmerk tot uitdrukking brengt; zichzelf wordt. Dit kenmerk komt tot stand door handelen en denken, waardoor leven na leven elk wezen een eigen karakter opbouwt, dat van andere wezens verschillend is.” [1] Toen deze betekenis tot mij begon door te dringen, maakte dit grote indruk op mij.  ‘Zelfwording’ komt voort uit de verbinding met je eigen diepere zelf. Wat dient zich in jou aan, wat leeft in je, wat spreekt je aan, waar liggen je mogelijkheden, je talenten. Die basis vormt voor een groot deel datgene wat jou in dit leven te doen staat.

In mijn eigen jeugd en opvoeding lag het accent op ‘plicht’ in de zin dat er iets van mij gevraagd werd wat ik eigenlijk niet wilde, waar ik de zin niet van inzag en wat misschien niet bij mij paste. ‘Zelfwording’ werd niet aangemoedigd. Dat had flinke gevolgen: een beroepsopleiding die niet bij mij paste, talenten die niet ontwikkeld werden en het onvermogen om een passende relatie te kiezen, met een scheiding als gevolg.

En dan komen we bij een aantal begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en regelmatig in de Gita terugkeren. Begrippen die alle drie met ‘sva’ beginnen ‘zelf’,  ‘eigen’, ‘mijn’:

  • sva-bhâva zelf-wording
  • sva-dharma dat wat mij / jou te doen staat
  • sva-karma de activiteiten die bij jouw dharma, jouw svadharma passen

Toen ik deze betekenissen in de Gita las, zat ik midden in een ‘wederopbouwproces’ en vormde dit zeker een bijzondere stimulans om met de studie van juist dit werk door te gaan.

Je eigen svabhâva, svadharma en svakarma volgen houdt niet in dat je alleen maar doet wat ‘leuk’ is. Het is doen wat bij je past. Daar zit een nuanceverschil tussen.

Zoals je bij svabhâva, svadharma en svakarma dingen volgt, ten uitvoering brengt, die je als het ware gegeven zijn of worden,  zo geldt dat ook voor situaties waarin je geplaatst wordt.

Om deze rol zo goed mogelijk te vervullen doet Krishna er alles aan ons aanwijzingen te geven om onze manier van kijken zo breed en precies mogelijk te maken. Dat onderricht duurt 18 hoofdstukken lang en 18 hoofdstukken diep. Want, zoals mij ooit werd voorgehouden: de Gita is geen boek wat je uitleest, je leest het. Aan de hand van toetsing en overweging in het dagelijks leven, dienen zich steeds weer nieuwe zaken aan.

Deel 2 van ‘Waar gaat de Bhagavad Gita over’ volgt binnenkort.

Vragen of opmerkingen? Stuur mij gerust een mailtje: fam.nijs@quicknet.nl

[1] De Bhagavad Gîtâ, het boek van Yoga, Stichting I.S.I.S. Den Haag blz. 100. toelichting bij 5.14.

Het Ennegram en de mantra Om

/in /door

Het Enneagram is een complex symbool met een grote psychologische en filosofische betekenis. De meeste mensen vinden het niet gemakkelijk om erin door te dringen en contact te maken met de kennis die erin verborgen ligt. Toch is het een groot hulpmiddel om je koers in het leven te vinden en te houden.

Er zit zoveel kennis in het Enneagram dat het onmogelijk is dit in een kort stukje tekst samen te vatten. Eén aspect wil ik wel behandelen: het Enneagram laat ons zien dat we in  ‘verschillende werelden’ kunnen leven, met elk eigen kenmerken (en mogelijkheden en onmogelijkheden).

Het Enneagram is opgebouwd uit een driehoek, een interne zespuntige figuur en een cirkel met negen punten. Samen vormen zij het Enneagram

Als je zo naar het Enneagram kijkt, valt een parallel op met de beschrijving van de meest bekende mantra in de Indiase traditie, de mantra Om. Dit mysterieuze woord laat zich niet gemakkelijk vertalen. Het kent, net als het Enneagram een ongekende diepte.

Er zijn drie belangrijke Upanishads (oude Indiase geschriften) die deze mantra bespreken: de Prashna upanishad, de Mundaka upanishad en de Mandukya upanishad. In ieder van deze upanishads wordt gewezen op de opbouw van de mantra Om, die bestaat uit de klanken A, U en M. Samen vormen zij de mantra Om, die één en ondeelbaar is. De klanken A, U en M corresponderen ook met de verschillende staten van bewustzijn: de wakende staat, de droomstaat en de diepe slaap staat. De letters corresponderen ook met de ‘drie werelden’: de A komt overeen met de fysieke wereld, de U met de mentale of subtiele wereld en de M met de causale wereld.

Wonderlijk is dat wij de wakende staat als de ‘echte’ staat, of de meest belangrijke staat van bewustzijn beschouwen, terwijl, als we kijken naar de evolutie, de evolutie bijzonder zuinig is geweest op de andere staten van bewustzijn. Waarom? Waarom is slaap zo belangrijk en waarom is er in de miljoenen jaren van de evolutie niet een andere oplossing gevonden voor het weer ‘opladen’ die veel minder gevaarlijk is dan slapen. Juist in de slaap ben je kwetsbaar voor roofdieren. Als je wilt overleven in een wereld waar ‘het recht van de sterkste’ geldt, dan zou je toch liever niet willen slapen: veel  te gevaarlijk.

Toch is de natuur heel zuinig geweest op slaap en alle wezens hebben slaap nodig. Studie van het Enneagram laat zien dat de driehoek correspondeert met de wakende slaap, de interne zespuntige figuur met de droomstaat en de cirkel met de diepe slaap staat. In de wakende staat wordt ‘slechts’ een derde (3 van de 9 punten) gebruikt, in de droomstaat zes en in de diepe slaap worden alle negen punten gebruikt. Wat betekent dit? De upanishads leren, bij de behandeling van de mantra Om, dat wij drie bewustzijnsstaten hebben en in drie werelden leven (fysiek, mentaal en causaal) en als die als één en ondeelbaar worden gezien en beleefd, dat we dan ons  volledige leven leiden. Dan kan je alle mogelijkheden die je gegeven zijn, gebruiken. Dan ben je niet meer aan het overleven, maar leef je een volwaardig en betekenisvol leven.

Het Enneagram toont hoe je de drie aspecten tot één geheel kunt smeden, evenals de upanishads dit doen met de bestudering van de mantra Om. Het is niet zo moeilijk om te ontdekken dat het Enneagram en de mantra Om een opvallende gelijkenis met elkaar hebben.

Als je interesse is gewekt om het Enneagram beter te leren kennen en te zien wat het belang hiervan is voor je eigen leven, dan raad ik je aan om je in te schrijven voor onze retraite van 4-10 augustus in het retraitecentrum in Brognon, Noord-Frankrijk. Kijk hier voor meer informatie en opgave.

Als je vragen of opmerkingen hebt, stuur mij dan een mailtje.

Mehdi Jiwa