Angst is een slechte raadgever

/in , /door

Een retraite: even lucht na een moeilijke periode

We zitten midden in het retraiteseizoen. Gelukkig kunnen bijna alle retraites nog doorgaan. Voor veel mensen bekent een retraite dat ze even lucht krijgen na de benauwde periode van COVID-19. Door de coronaepidemie hebben we allemaal gezien hoe wankel onze basis is. Sociale contacten kwamen van de ene op de andere dag onder druk te staan. Nieuwe vormen van werken en een ingewikkelde balans tussen werken en kinderen die niet meer vanzelfsprekend naar school konden gaan, brachten en brengen veel mensen uit balans.

In een retraite kan je weer even op adem komen. Even weer voelen waar je staat en wat de volgende stap zou moeten zijn. Tijdens de retraite kan je ook met elkaar van gedachten wisselen en van elkaar leren hoe je in de nieuwe tijd in balans kunt blijven.

Grote problemen leidt tot angst en onzekerheid

Helaas is het niet alleen COVID-19 die ons plaagt. Er zijn vele andere grote uitdagingen. Denk maar aan het nieuwe klimaatrapport (het IPCC-rapport). De dreiging van klimaat gerelateerde rampen neemt toe en de politieke wil om er echt iets aan te doen, is minimaal. Het gevolg van deze en andere grote veranderingen is een toename van angst en onzekerheid bij vele mensen. Op landelijk niveau en op individueel niveau kruipt men steeds meer in elkaar. Geen wonder dat de ‘gewone’ mensen steeds angstiger worden.

Angst is een slechte raadgever

Helaas is angst een slechte raadgever. Angst, frustratie, boosheid zijn bewustzijnsvernauwers. Je wereld wordt kleiner, de intolerantie neemt toe. Retraites helpen ook nu. Niet dat zij de klimaatveranderingen tegen kunnen houden en ook niet de sociale en economische gevolgen van de coronaepidemie, maar ze kunnen je wel helpen om ‘je hoofd koel te houden en je hart warm’.  Het is nu de tijd om ‘met en voor elkaar’ te blijven werken. Dit is ook het thema van de retraites die we organiseren. Daarnaast is de meditatie een groot hulpmiddel. De klassieke meditatie gebaseerd op het versterken van je innerlijke balans en het beter kunnen omgaan met stress, geeft je steun en kracht.

Daarnaast zijn er andere vormen van meditatie die juist in deze tijd je kunnen helpen om zelf na te blijven denken. Eén van de krachtigste vormen is de zgn. vidya-meditatie. Een eenvoudige vorm die je helpt om stap voor stap steeds dieper tot de kern van je vragen of problemen door te dringen.

Terug naar de basis

Ik denk dat wij maar heel gedeeltelijk op de politiek en beleidsmakers kunnen vertrouwen. We moeten weer terug gaan naar de basis: onszelf. Zolang de mantra’s ‘greed is good’ en ‘me first’ de basis vormen van onze maatschappij, is er niet veel mogelijk. Juist daarom is het belangrijk om bij elkaar te komen, te mediteren en te werken ‘met en voor elkaar’. Dat is waar een retraite voor staat.

Het boek ‘De Universele Kennis van de Upanishads, haar betekenis voor onze huidige tijd’

Als je nieuwsgierig bent naar wat vidya-meditatie voor je kan betekenen, kan je het boek ‘De Universele Kennis van de Upanishads, haar betekenis voor onze huidige tijd’ bestellen.

Wij gaan door met het organiseren van retraites en meditatiebijeenkomsten en studie. Binnenkort verschijnt onze nieuwe agenda. Als je vragen of wensen hebt, stuur ons een mailtje. Dat kan naar info@filosofieenmeditatie.nl.

Stop met piekeren

/in , /door

Piekeren kost veel energie

Iedereen kent het wel: als er iets gebeurt dat niet leuk is of je wordt geconfronteerd met een probleem of een vraag, dan blijf je er maar over denken en je blijft het maar herhalen in je geest. Er wordt van alles bij gesleept en de gebeurtenis, het probleem of de vraag blijft als het ware de spil waarom heen alles draait. Het komt maar niet tot een eindpunt, een oplossing of een plan en dit proces verstoort je innerlijke balans, je levensvreugde en niet zelden slaap je ook nog slecht door dit gepieker.

Piekeren neemt veel energie weg en over het algemeen werkt je intelligentie dan ook niet optimaal. Het zou mooi zijn als we ons gepieker konden stoppen. Dat neemt niet weg dat de gebeurtenis, het probleem of de vraag blijft bestaan en er natuurlijk wel goed naar gekeken moet worden en als het even kan ook een oplossing of een antwoord worden gevonden.

Meditatie kan helpen

Dit is nu net één van de domeinen waar meditatie hulp kan bieden. We herkennen in de meditatie verschillende onderdelen. Het eerste deel is de basis die je je moet aanleren. Het is het fundament van de meditatie en bestaat uit het ‘diep’ kunnen zitten, de ‘diepe adembeweging’ en daaraan gerelateerd een diepe ontspanning en rust en het stil kunnen toekijken op de bewegingen in je geest. Deze aspecten van de meditatie kom je op de een of andere manier tegen in bijna alle meditatiescholen. Het stil kunnen toekijken op bewegingen in je eigen geest, is al een eerste hulpmiddel bij het stoppen met piekeren. Het creëert een vorm van ruimte tussen het piekeren en jezelf. Je kijkt toe op het piekeren. Jij bent dat piekeren niet, het is iets dat plaatsvindt in je geest en je kan er naar kijken.

Het belang van ‘neutraal’ te blijven

Het tweede deel van de meditatie kan je op verschillende manieren formuleren, maar het komt neer op  ‘het innemen van de neutrale positie’, ‘het leren dobberen op’ en ‘de kunst van het niet aanraken’.

De ‘neutrale positie’ is erg behulpzaam om het piekeren te stoppen. De gebeurtenis is daar, het probleem blijft bestaan, maar allerlei gedachten en gevoelens zoals: ‘had ik maar dit of dat gedaan of gezegd’, ‘ja maar….’, ‘het is niet eerlijk dat’ en ‘in het verleden heeft hij of zij ook al dat gedaan of gezegd’, zijn niet behulpzaam en verstoren het proces van het vinden van een oplossing voor het probleem.

Door te leren de ‘neutrale positie’ in te nemen, hoef je alleen maar te kijken en geen oordeel te vellen. Het klinkt misschien een beetje vreemd, maar het is heel goed te leren en je zal zien hoeveel energie het scheelt. Als je geest wat stiller wordt, krijgt hij ook veel meer snelheid en dat helpt bij het vinden van een oplossing.

Blijf ‘dobberen’ op je vraag of probleem

Door ‘te dobberen op’ een probleem of een vraag, en ze mee te nemen in je meditatie en ze ‘diep’ in jezelf neer te leggen, zonder er iets mee te doen, begint de geest te spiegelen en zie je veelal nieuwe aspecten die je niet kon zien toen je zo aan het piekeren was. Het kan zijn dat je ook aspecten ziet van de ‘andere partij’ omdat je vanuit een ander perspectief kijkt en misschien ook je eigen rol iets anders gaat bekijken, maar blijf neutraal en blijf dobberen zoals een bootje op het water doet. Beweeg gewoon mee, het kost geen inspanning.

Natuurlijk komen er allerlei beelden en ideeën op tijdens het dobberen en het is belangrijk om die niet aan te raken. Ze komen op, nemen vorm aan en gaan misschien weer weg. Ze laten wel een indruk achter en misschien is het beeld zo helder dat je ineens weet wat je volgende stap moet zijn.

Dit ‘meenemen van een probleem of vraag’ en ze even laten rusten, is niet iets dat we alleen in de meditatie tegenkomen. In ons gewone leven doen wij het ook. We hebben er zelfs uitdrukkingen voor: ‘er een nachtje over slapen’, ‘ik wil het graag even kunnen bestuderen’, ‘ik heb wat meer tijd nodig’, etc.

De meditatie leert je om de tijd waarom je vraagt goed te gebruiken en niet op te laten gaan in gepieker. Slechts heel zelden leidt piekeren tot een oplossing.

Begin met ‘eenvoudige’ problemen en vragen

Het vraagt wat oefening. Begin niet met het grootste probleem of de moeilijkste vraag om dit te leren. Neem iets kleins en oefen. Neem het mee in je meditatie. Je kan het ook gedurende de dag gewoon ‘in je laten rusten’ zonder er steeds aan te denken, en zien wat er boven komt. Blijf neutraal en raak niets aan. Ook als je een antwoord meent te zien, blijf je nog even verder dobberen, misschien zit er onder het antwoord een dieper gelegen antwoord en daaronder misschien een nog dieper gelegen antwoord.

Als je kunt blijven ‘dobberen’ stopt piekeren

Het is een heerlijk gevoel dat gedobber. Je zal misschien antwoorden zien die je niet goed begrijpt. Daar kan je dan ook weer op dobberen. Als de antwoorden echt goed voelen ook al begrijp je ze niet helemaal, kan je ze eens volgen en vervolgens de ervaringen die je daarmee opdoet weer meenemen in je meditatie. Zo gaat het proces door. Je kan er altijd gebruik van maken. Het is niet moeilijk en het helpt in ieder geval om te stoppen met piekeren.

Als je wil reageren of iets vragen, stuur dan een mailtje naar info@filosofieenmeditatie.nl

Standpunt creëert realiteit

/in , /door

Een diepzinnig filosofisch thema

Eén van de meest diepzinnige thema’s in de filosofie is het thema van vrije keuze. We denken vaak dat het heel natuurlijk is dat we zelf keuzes maken in ons leven en dat wij daar vrij in zijn. Maar een beetje onderzoek laat zien dat vrije keuze een mysterieus begrip is.

Momenteel ben ik bezig een boek te schrijven over Vidya-meditatie. Een meditatievorm waar ik al eerder over geschreven heb en waarvan ik denk dat hij van grote waarde is voor onze huidige tijd en samenleving. Vidya betekent ‘kennis’ of ‘wetenschap’, maar is ook een meditatievorm die je voorbij de wereld van ‘naam en vorm’ voert. Juist deze methode is in staat om je te helpen om zelf na te denken en niet alleen maar meningen van anderen te over te nemen en er achteraan te lopen.

Al schrijvend stuitte ik echter op het oude probleem: hoe ‘vrij’ of ‘objectief’ kunnen wij kijken naar de realiteit waarin wij leven en hoe ‘vrij’ zijn wij om daarin keuzes in te maken?

Vidya-meditatie

De Vidya-meditatie is diep geworteld in de kennis en wijsheid die te vinden is in de Indiase Upanishads. Duizenden jaren oude teksten uit een geheel andere traditie en tijd dan de onze. Wij kijken met onze Westerse ogen uit de 21-eeuw naar deze teksten en betrekken alles wat we lezen of denken te begrijpen op situaties uit ons eigen leven. Maar wat zien wij eigenlijk? Zien wij de wereld van de Upanishads of zien wij een zelfgemaakte werkelijkheid en zoeken wij naar argumenten en kennis die ons wereldbeeld bevestigen? En hebben wij hier keuzes in?

Een verhaal uit de Katha Upanishad

Al schrijvend kwam ik uit op een passage uit de Katha Upanishad die mogelijk een nieuw licht werpt op deze problematiek. Het verhaal gaat als volgt: er was eens een man die niet bijzonder rijk was en die zo graag de hemel wilde verwerven. Volgens zijn traditie moest hij een groot offer brengen en daarbij giften schenken aan ‘mensen die deze giften waard waren’. Hij schonk zijn oude koeien die geen melk meer gaven en die geen kalveren meer konden krijgen en veelal ook nauwelijks nog konden eten en drinken als gift.

Hij had ook een zoon, Nâciketas genaamd. Nâciketas was nog jong en niet bijzonder geschoold, maar had een zuiver hart en een bijzonder gevoelige natuur. Terwijl hij zijn vader gadesloeg dacht hij dat dit niet het juiste offer was. De giften waren niet veel waard en Nâciketas spoorde zijn vader aan om ook iets dat echt waarde had te schenken. Zijn vader negeerde de opmerkingen van zijn zoon, maar Nâciketas herhaalde zijn opmerkingen een tweede en derde keer.

Toen werd zijn vader boos en in zijn boosheid deed hij iets waar hij onmiddellijk spijt van had: hij zei tegen zijn zoon: ‘ik geef jou weg en wel aan de Dood’. Hoewel hij zijn woorden onmiddellijk wilde herroepen, was Nâciketas het daar niet mee eens. Als we woorden spreken die we zo weer kunnen herroepen, wat hebben de woorden dan nog voor zin? Nâciketas gaat naar het huis van de Dood, maar hij gaat niet naar het huis van de Vernietiger, zoals zijn vader het zag, maar naar het huis van een groot leermeester, Yama, zoon van de zon, de kenner van het Allerhoogste. De rest van de Katha Upanishad gaat over het onderricht dat de Dood aan Nâciketas gaf.

Het standpunt van de vader en van de zoon zijn verschillend

Deze eerste passage bevat al een paar vidya’s (verborgen stukjes kennis) die je mee kan nemen in je meditatie. Het standpunt van de vader en van Nâciketas was heel verschillend. Zijn vader wilde de hemel verwerven, maar wilde niet veel geven. Nâciketas wil zuiverheid, het mooiste en is bijzonder standvastig. Zijn vader geeft hem in zijn woede aan de Dood (Mrityu), maar Nâciketas heeft ook hier een ander standpunt: hij ziet de Dood als de kenner van het Allerhoogste. Welke leraar zou hem beter kunnen vertellen over de wereld die voorbij de invloed van de dood ligt, dan de Dood zelf? Wat een uitgelezen kans!

Standpunt creëert realiteit

Standpunt creëert een realiteit en in deze realiteit leef je en maak je keuzes. Natuurlijk ben je ook geplaatst op een bepaalde plaats en in een bepaalde tijd. Maar hoe je er tegenaan kijkt en welke mogelijkheden je wel of niet ziet, wordt voor een belangrijk deel bepaald door het standpunt dat je inneemt. Wil je verandering in je leven?

Je kan proberen naar een andere plaats op aarde te gaan, misschien is het daar beter. Wat je in ieder geval kan proberen is oog te krijgen voor de invloed van verschillende standpunten. Mensen komen snel met elkaar in conflict. We denken dat we het over dezelfde realiteit hebben en die misschien anders interpreteren, alsof de realiteit waarin wij leven iets ‘objectiefs’ is, maar de andere kant is ook interessant: als wij een ‘eigen’ realiteit maken door het innemen van een bepaald standpunt en een ander doet dat ook, dan leven we ieder in een andere wereld.

Een belangrijk deel van het filosofisch onderzoek is er daarom op gericht je eigen standpunt eens los te laten en vanuit het standpunt van de ander te kijken. Vervolgens gaat het onderzoek verder naar de gemeenschappelijke wortel die ten grondslag ligt aan de verschillende standpunten.

Verander je standpunt en je leeft in een andere realiteit. Je moet deze woorden niet voor waar aannemen, maar neem ze eens mee in je meditatie en kijk wat ze doen. Vrij zijn betekent ook dat je van standpunt kunt wisselen, zonder dat je dat wat je werkelijk weet geweld aan doet. Maar om dit te kunnen doen, is het belangrijk dat je zelf leert na te denken. Vidya-meditatie is hierbij een groot hulpmiddel.

Wil je reageren op deze blog of heb je vragen? Stuur mij dan een mailtje. Ik ontvang ze graag. Het mailadres is info@filosofieenmeditatie.nl

Vidya-meditatie en het leren te ‘dobberen op’ en het meenemen van vragen in je meditatie

/in , /door

Momenteel zijn we druk bezig de vidya-meditatie beter uit te werken en uit te leggen hoe je deze eenvoudige, maar zeer effectieve methode kunt gebruiken in je eigen leven. Ik heb er al verschillende blogs aan gewijd (als je ze wil lezen: zie onze website onder blogs.)

Vragen over de techniek van de vidya-meditatie

Er komen veel vragen binnen die deels gaan over de techniek van de vidya-meditatie, maar ook hoe je deze meditatiemethode kunt gebruiken voor dingen die in je leven spelen. Bijvoorbeeld: kan je de vidya-meditatie ook gebruiken om bepaalde vragen waar je mee zit op te lossen, of kan je hem ook gebruiken om bepaalde problemen die je hebt, op te lossen? Verder werd er ook vaak gevraagd of je de vidya-meditatie kan gebruiken om meer inzicht te krijgen in je eigen functioneren en waarom je altijd op een vaste manier reageert in bepaalde situaties.

Vidya-meditatie ‘graaft tot de wortel’

Interessante vragen die heel relevant zijn. De vidya-meditatie komt uit de wereld van de Indiase Upanishads[1]. Daar is hij het mooiste uitgewerkt, maar hij is breed toepasbaar bij het filosofisch onderzoek en ook in de psychologie is het een bruikbare methode. We moeten echter wel een paar dingen onderscheiden: de vidya-meditatie ‘graaft tot de wortel’ en gaat door en door totdat je bij het tijdloze, universele deel van de kennis komt. Deze kennis is niet meer aan een bepaalde cultuur of tijd gebonden en is van en voor alle mensen, waar en wanneer ze ook maar zijn geboren. De kern van de methode is om vragen ‘heel’ te laten en niet primair te streven naar het vinden van antwoorden, maar juist de vragen te gaan ‘leven’. De vraag komt ergens vandaan. Niet iedereen heeft dezelfde vragen op hetzelfde moment. Toch zijn er vragen die ieder mens vroeg of laat stelt. Dit is het spirituele deel van de mens: het willen weten waarom hij leeft, wat de betekenis is van het leven, wat je taak is in het leven en hoe je dat vorm kunt geven. En nog veel meer van dergelijke vragen.

Laat vragen ‘heel’

Door deze vragen, als ze opkomen, niet meteen te beantwoorden, maar heel stil in de meditatie mee te nemen en te kijken vanuit een neutrale positie wat er opkomt en gebeurt, gaat de deur die toegang geeft tot verbinding met lagen in jezelf die niet uitsluitend individueel zijn, maar ook een collectief deel hebben, langzaam open. Je komt als het ware met een laag in contact die van alle mensen is, uit het verleden, het heden en de toekomst.

Vidya-meditatie om meer inzicht te krijgen op je eigen functioneren

Als je de vidya-meditatie wil gebruiken om meer zicht te krijgen op je eigen functioneren, dan werkt deze methode ook, maar je moet wel goed letten op een paar zaken. Belangrijk is dat je ‘neutraal’ blijft en niet meteen een mening hebt over wat je meent te zien of te begrijpen. Ook is het essentieel dat je geen etiketten ‘goed’ of ‘fout’ of dit is ‘mijn’ schuld of ‘zijn of haar’ schuld op wat je ziet, gaat plakken. Dan stopt het proces. Je moet dus leren incasseren en het onderzoek doen met ‘je handen op je rug’. Het kan zijn dat je mooie dingen zult zien, maar het kan ook tegenvallen. Blijf neutraal en let op: geen conclusies, geen oordeel, geen meningen en geen adviezen (of willen veranderen).

Ga niet te ver met deze methode

Belangrijk is ook dat je de methode niet te ver doorvoert, d.w.z. voorbij het punt van je eigen functioneren. Dat kan wel bij de meditatie op de tijdloze, universele kennis, maar nu wil je inzicht krijgen in eigen functioneren. Als je de meditatie zijn werk laat doen, voert hij je voorbij je individualiteit en krijg je zicht op de ‘mantra’s’ die ver voorbij je eigen gedrag liggen, bijvoorbeeld de mantra dat je uitgaat van een tekort of jezelf niet goed, mooi of zuiver vindt. Lange tijd hebben religies geprobeerd ons te doen geloven dat we ‘zondig’ of nog erger waren. Gelukkig kan je ook verbinding maken met mantra’s die je in je ‘licht’ zetten en in je kracht, straling etc. Echter, dit niveau past beter bij het zuivere, continue filosofische onderzoek (vichâra) dan bij de psychologische benadering. Als je weet hoe de methode werkt kan je hem op beide gebieden goed gebruiken.

Vidya-meditatie en het verwerken van verdriet

Tot slot nog een toepassing: het verwerken van pijn en verdriet. We lopen allemaal ‘wonden en littekens’ op in ons leven. Soms is pijn en verdriet niet gemakkelijk op te lossen omdat de mensen, waarmee je iets had willen uitspreken, iets had willen oplossen, er niet meer zijn, of omdat wij er eenvoudig niet toe in staat zijn. Voor dit type pijn en verdriet, dat ik graag vergelijk met ‘stenen’ die je in je systeem hebt, is de vidya-meditatie ook behulpzaam. Je kunt een moeilijke situatie, trauma of verdriet meenemen in je meditatie en net als een vraag die belangrijk voor je is, hem heel stil laten rusten, zonder hem aan te raken. Dit ‘dobberen op’ kan je ook gebruiken bij het verwerken van verdriet of pijn. Wat de vidya-meditatie doet, is vanuit de neutrale positie, stap voor stap de bindingen die je hebt met de pijn of het verdriet los te maken.

Hoe werkt de vidya-meditatie bij het verwerken van verdriet en pijn?

De vidya-meditatie zal misschien niet de gebeurtenis die je verdriet en pijn heeft bezorgd laten verdwijnen, maar wel de bindingen die je er mee aangegaan bent. Door het stap voor stap loslaten van deze bindingen kunnen deze ‘stenen’ weer meegegeven worden aan de stroom’. Ook voor deze toepassing geldt dat je de meditatie gebruikt tot het niveau van het ‘loslaten’ en niet verder gaat, want dan ga je voorbij aan je individualiteit. Op zich is dat ook prachtig, maar dan kom je weer terecht in het diepgaande filosofisch onderzoek. In de vidya-meditatie kan je mooi ontdekken dat psychologie en filosofie één continuüm zijn: het zijn verschillende aspecten van één proces. Vanuit het standpunt van de vidya-meditatie bekeken’, is het verstandig om filosofie, spiritualiteit (waaronder religie) en psychologie als één ondeelbaar geheel te beschouwen.

Wil je reageren? Stuur mij een mail naar: info@filosofieenmeditatie.nl

 

[1] Upanishads zijn onderdeel van de Vedische traditie. Zij zitten vol met  diepe spirituele kennis die deels verborgen zit. Hoewel de Upanishads duizenden jaren oud zijn en behoren tot de hindoeïstische cultuur, bevatten zij tijdloze, universele kennis die ook voor onze tijd en samenleving heel relevant is. Om contact te maken met het tijdloze en universele deel van de kennis die in de Upanishads verborgen zit, is de vidya-meditatie bij uitstek geschikt.

De verschillende fasen van de vidya-meditatie

/in , /door

Een terugblik op het afgelopen anderhalf jaar

De afgelopen anderhalf jaar is er veel gebeurd. De coronaepidemie heeft naast heel veel nare dingen ook een paar positieve dingen gebracht. Onze studies moesten via Zoom lopen en daarmee hebben we veel mensen kunnen bereiken en hopelijk ook een beetje kunnen helpen om gericht te blijven op ‘licht’ en niet weg te zakken in de duisternis van de lockdown en de gevolgen van de corona infectie.

Wij hebben ook heel veel e-mails gekregen en gesprekken gevoerd via Zoom. De emails en de gesprekken zijn het afgelopen jaar veranderd: eerst waren ze redelijk oppervlakkig en ‘echte’ dingen werden toch live besproken. Het laatste jaar zijn de e-mails veel dieper geworden. Ook de reacties op de verschillende studies werden uitgebreider en hebben mij enorm geïnspireerd. Geïnspireerd om door te gaan, maar ook om enkele onderwerpen uit te werken en aan te bieden waarvan ik dat in het verleden nooit zou hebben gedaan.

Introductie van de vidya-meditatie

Eén van deze nieuwe dingen is de vidya-meditatie. Deze, voor velen onbekende vorm van meditatie, is bijzonder krachtig en gemakkelijk te leren. Vroeger werd er nogal geheimzinnig over gedaan, omdat je eerst met de ‘klassieke’ meditatie bekend moest zijn en voldoende ervaring moest hebben opgebouwd om vervolgens met de vidya-meditatie aan de slag te kunnen gaan. Maar nu zoveel mensen al ervaring hebben met meditatie, is het anders. We hebben geprobeerd om deze methode aan te bieden d.m.v. vidya’s in de Bhagavad Gita. Van de Bhagavad Gita zijn verschillende video’s door ons gemaakt in de coronatijd: alle 18 hoofdstukken zijn besproken en er zijn verschillende video’s van de vidya’s in de Bhagavad Gita gemaakt (je kunt ze vinden via onze website onder ‘media’ of op ons YouTube kanaal: Filosofie en Meditatie). Ik heb eerder een paar blogs over deze meditatievorm geschreven. Als je er nog niet vertrouwd mee bent, klik dan eens hier of hier.

De feedback was zo positief dat ik begonnen ben met het schrijven van 2 boeken waar deze meditatie verder in wordt uitgewerkt. Het eerste boek is klaar en gaat naar de uitgever: ‘De Kennis van de Upanishads, haar boodschap voor onze huidige tijd’. Ik ben nu bezig met ‘Inleiding tot de vidya-meditatie. In contact komen met universele, tijdloze kennis’. Ik hoop het boek in een paar maanden af te ronden.

De woorden leren en proberen te begrijpen

Nu zoveel mensen ermee bezig zijn, is het goed om de vier fasen van de vidya-meditatie te bespreken. Het is niet moeilijk en waarschijnlijk herken je ze al:

De eerste fase is de fase waarin je probeert de woorden of de tekst (de uitspraken die je wil meenemen in je meditatie) probeert te begrijpen. Je richt je aandacht op de tekst, leest er over (bijv. commentaren), denkt er over na en kijkt of je de kennis die in de woorden besloten ligt, herkent in je eigen leven.

De ‘stille overweging of het ‘dobberen op’

De tweede fase bestaat uit ‘stille overweging’: het ‘dobberen’ op of het ‘zitten op een ei’ zoals een vogel dat doet. Geduldig, natuurlijk en ontspannen. In onze traditie wordt het ook beschreven als ‘het meenemen van de woorden in de stilte van je hart’. Je hebt er verder geen mening over en trekt geen conclusie. Je kijkt alleen maar heel stil toe. Als er iets opkomt: prachtig en als het weer weggaat: prachtig. Je blijft neutraal en raakt niets aan.

In verbinding komen met de kennis die ‘achter de woorden’ ligt

De derde fase is het ‘in contact komen met de kennis ‘achter/voorbij de woorden’. Dit is een super interessante fase. De woorden die je eerst wilde begrijpen en beoordelen op hun juistheid, blijken nu ‘poorten’ te zijn waar je doorheen kunt gaan en dan zie je een andere realiteit. Een voorbeeld kan dit misschien illustreren en ik neem nu eens een voorbeeld dat niet uit boeken komt, maar uit de muziek. In mijn jeugd ‘dobberde’ ik vaak op bepaalde stukken muziek. Eén van mijn meest geliefde componisten is Mozart. Bepaalde stukken hadden zo’n diepe uitwerking op mij, zij raakten mij zo die, dat ik mij afvroeg waarom dat was. Wat was er zo speciaal aan dat stuk? En waarom hadden bijna alle werken van Mozart deze uitwerking op mij? ‘Dobberen’ en kijken wat er boven kwam. We noemde dit toen nog geen vidya-meditatie, maar achteraf bleek het wel ‘vidya-meditatie’ te zijn. I.p.v. dat ik er achter kwam waarom deze muziek zo’n uitwerking op mij had, gebeurde er iets anders: ik ging anders luisteren naar muziek en kijken naar fenomenen in de wereld. Het ‘dobberen’ veranderde mijn oren en ogen en mijn kijken en denken. Ik neem speciaal dit voorbeeld, omdat je niet moet denken dat deze vorm van meditatie alleen werkt met tekst en woorden. Het werkt ook met muziek en eigenlijk alle andere vormen van kunst en ook de natuur is een onuitputtelijke bron voor deze meditatievorm.

Het spiegelen van de kennis in de activiteiten van alle dag

En dan is er nog een fase:  het continu spiegelen van de zuivere kennis in de activiteiten van alle dag. De vidya-meditatie kruipt in je en je draagt het met je mee. Het voorbeeld dat ik gaf over de muziek van Mozart en de uitwerking die het had (en heeft) op mij, is niet iets dat je alleen overweegt als je er ‘voor gaat zitten’. Je draagt het altijd bewust of onbewust bij je. De uitspraak ‘het polijsten van de eeuwige spiegel’ is oorspronkelijk voor iets anders bedoeld, maar zeker ook van toepassing op de vidya-meditatie. ‘Het polijsten van de eeuwige spiegel’, is trouwens een prachtige uitspraak om mee te nemen in je vidya-meditatie.

Tot slot: de vier fasen zoals beschreven, lopen door elkaar en je reist steeds weer heen en weer tussen de verschillende fasen. Het is misschien een beetje kunstmatig de vidya-meditatie zo te benaderen, maar ik hoop dat het je helpt is bij het oefenen van deze prachtige meditatiemethode.

Heb je vragen of wil je reageren? Stuur dan een mailtje naar:
meditatie@filosofieenmeditatie.nl

 

Kintsugi: Scherven van herinnering

/in , /door

Kinsugi workshop

Onlangs heb ik een Kintsugi workshop mogen geven aan twee dames die al jarenlang goed bevriend zijn met elkaar. Zij zijn beiden ongeveer 20jaar geleden deelnemers geweest in een van onze groepen. Ik maakte deel uit van die groep als assistent en gastvrouw en zorgde voor de ‘omlijsting’ door het zorgen van o.a. koffie en thee. Dat maakte dit weerzien speciaal en gaf het bij voorbaat al een gouden randje.
Ik wil deze bijzondere ontmoeting en ervaring graag met jullie delen.

Ik startte de workshop met een gebruikelijke stilte-oefening en vroeg vervolgens wat de dames hadden meegenomen aan serviesgoed of aardewerk wat in scherven uiteen mocht vallen.
J. had een voor haar dierbare aardewerken schaal meegenomen die haar zuster speciaal voor haar gemaakt had. Deze zus was pottenbakster en verstond haar vak. Het was een prachtig gemêleerde koningsblauwe geglazuurde schaal die zij nog regelmatig gebruikte om iets uit te presenteren aan haar visite of om fruit op te leggen.

Hoe te beginnen?

Haar lef om deze schaal in te durven zetten met de overtuiging dat die dan nóg mooier zou worden vond ik bewonderenswaardig en het was zelfs voor mij een mooi leermoment.
De Kintsugi-weg kan op verschillende manieren starten; je kunt je gekozen voorwerp ‘loslaten’ door het uit je handen te laten vallen op een stenen ondergrond. Wij kozen er voor om het voorwerp in een doek te wikkelen en er dan met een hamer een (soms noodzakelijke ferme) klap op te geven. Alles wat je doet, doe je altijd met een bepaalde intentie. J. ging zeer gedoseerd en liefdevol met de hamer te werk. Het mag geen rol spelen bij Kintsugi maar het werden een paar mooie brokken waar zij mee kon starten.

H. had gekozen voor een voor haar ‘oud’ schoteltje uit haar keuken. Dat gebruikte zij bij het afdekken van restjes voedsel. Het was voor haar heel praktisch maar verder had het voor haar geen enkele waarde zei ze. Ze wilde het proces van Kintsugi gewoon een keertje meemaken.
H. was de 90 jaar al gepasseerd. Haar schoteltje bleek ook van een soortgelijke degelijke en solide kwaliteit te zijn. Dit zorgde ervoor dat zij een aantal keren flinke klappen met de hamer moest geven voor het oude schoteltje zich uiteindelijk gewonnen gaf en in een behoorlijk aantal scherven uit haar doek tevoorschijn kwam.

Puzzelen en leren accepteren

Beiden gingen met de nodige uitleg over hoe te lijmen aan de slag. Ieder vanuit een eigen intentie.
De Koningsblauwe schaal gaf haar eigen uitdagingen vanwege haar grovere materiaal. Het schoteltje gaf veel gepuzzel over welk stukje nu waar moest. ‘Het niet meer passend krijgen, naden en kieren accepteren’, zo had ieder zijn eigen proces te gaan van accepteren en loslaten.
H. zei tijdens het lijmen tegen mij dat zij straks iets wilde delen over wat haar plotsklaps was overkomen tijdens het verlijmen.

Een oude herinnering komt boven

Toen zij haar scherven en kleinere brokjes zo een beetje aaneen had gekregen bracht deze aanblik haar zo’n vierentachtig jaar terug in de tijd. Als meisje van zes was zij zeer lelijk door een ruit gevallen. Dat had gemaakt dat haar hele wang gehavend was en in flarden hing.
Zoveel jaren terug was het bestaan van plastische chirurgie ondenkbaar. Daardoor werd haar wang aaneengehecht op een wijze dat er veel littekenweefsel ontstond. Dat heeft haar in haar jeugd veel verdriet gegeven.

Zij vond het zeer wonderlijk dat deze herinnering, waarvan zij dacht die een plekje te hebben gegeven zich zo plotsklaps bij haar aandiende door het zien van deze aaneengelijmde scherven. Ze vond het een mooi gegeven dat zij na ál deze jaren de toch pijnlijke herinnering met gouden lijnen mocht bedekken.

Hoe bijzonder is het om te merken dat Kintsugi het vermogen kan hebben om zelfs ‘wonden’ uit zo’n ver verleden nog te helen of te verzachten met gouden breuklijnen.

Dankbaar voor dit weerzien en de voedende ervaring gingen wij weer uiteen.

Zijn er vragen over Kintsugi, mail mij: rietjepool@gmail.com

Als je denkt dat je het weet, onderzoek dan nog eens

/in , , /door

Voorwaarden om Upanishads te bestuderen

In mijn vorige blog heb ik al beschreven dat de oude Indiase Upanishads voor mij een onuitputtelijke bron van inspiratie zijn.  Veel Upanishads beschrijven een ethica (gedragsregels, disciplines etc.) die ‘vereist zijn’ of aanbevolen worden om de Upanishad te kunnen bestuderen. Het is een soort voorwaarde die noodzakelijk is om diep te kunnen doordringen in de tekst. Op zich geen bezwaar natuurlijk, maar hier gaat vaak iets mis. De voorwaarden worden vaak zo vertaald dat je niet erg enthousiast wordt om de disciplines en manier van leven op te pakken. Ook blijft vaak onduidelijk waarom het nodig is om aan deze voorwaarden te voldoen. Het gevolg is dat (jonge) mensen zich al snel afkeren van de Upanishads en dat is bijzonder jammer want ze hebben echte ‘levenslessen’ te vertellen die van groot nut zijn voor het vinden van je eigen weg in het leven en de kennis helpt je om ‘zelf na te gaan te denken’ i.p.v. achter ideeën en meningen van anderen aan te lopen.

Blijf onderzoeken

Ik zal zo een voorbeeld geven van een ethica die op het eerste gezicht niet veel mensen zal aanspreken, maar als je even geduld hebt, zal je zelf zien dat je erop een geheel andere manier naar kunt kijken. Eerst geef ik je een sleutel mee die mij erg geholpen heeft en nog steeds helpt. Hij komt uit de Kena Upanishad: Indien je denkt dat je Het kent, ken je slechts een klein deel. Wat je ervan kent is slechts de uiterlijke vorm of een godheid. Daarom, onderzoek (mediteer) verder. Het woord ‘godheid’ vraagt om verduidelijking. Met ‘godheid’ wordt hier bedoeld ‘een beeld van de werkelijkheid’ of een ‘conclusie van ‘zo is het’, al dan niet zelf gecreëerd of door cultuur en tijd bepaald. Het begrip ‘onderzoek’ of ‘mediteer’ is erg belangrijk. Ik kom er zo op terug.

Woorden moeten getransformeerd worden tot levende woorden

Er is een Upanishad die het probleem mooi beschrijft. In de Prashna Upanishad wordt beschreven hoe zes getalenteerde  jonge leerlingen aan de wijze Pippalâda hun vragen willen voorleggen in de hoop dat hij ze alles kan uitleggen. De wijze antwoordde op hun verzoek als volgt: : ‘Blijf een jaar bij mij, oefen u in tapas, brahmacârya en sraddhâ; stel dan jullie vragen en als ik het kan, zal ik zeker alles uitleggen.’

De wijze reikt ze vervolgens een ethica aan. Het stelt voor om één jaar te leven volgens deze ethica alvorens hij zal antwoorden op hun vragen. De woorden tapas, brahmacârya en sraddhâ worden meestal vertaald met ‘soberheid, kuisheid (of celibaat) en geloof’. Ik weet niet hoe het jullie vergaat, maar deze woorden geven mij niet veel energie en zijn niet erg uitnodigend. Vreemd genoeg wordt in bijna geen commentaar of uitleg van de tekst aangegeven waarom deze kwaliteiten zo belangrijk zijn en hoe ze bijdragen aan een beter begrip van de antwoorden. Hoe kan het dat je door deze drie kwaliteiten te beoefenen diep kan doordringen in de kennis van de Upanishad?

Neem deze vertalingen niet klakkeloos aan. Leer zelf te denken. Onderzoek ze. spiegelen ze in je eigen leven. Kortom: neem ze mee in je meditatie.

Luister naar de woorden alsof het muziek is

De vertaling ‘soberheid, kuisheid en geloof’, zullen niet veel moderne mensen enthousiast maken. Geen wonder dat de Upanishads aan populariteit verliezen. Maar je kan er ook anders naar kijken:

Tapas heeft heel veel betekenissen: soberheid, ascese, maar ook discipline, ‘transformerende’ discipline, concentratie en meditatie.

Swami Brahmananda gaat diep in op het begrip tapas bij de studie van de Upanishads. Hij schrijft: ‘de hoogste vorm van tapas is concentratie van de geest op wat Brahman (God) is…’ Hij ziet en beleeft tapas als de ‘kennis van het Allerhoogste’, omdat tapas leidt tot het Allerhoogste. Tapas vertaalt hij dan ook met ‘meditatie’. Zijn aanmoediging is: beoefen tapas in de vorm van diepe meditatie vol geloof en vertrouwen. Dit vol geloof en vertrouwen zijn, is sraddhâ. Het is de voorwaarde voor de meditatie.

Brahmacârya: kuisheid of toch iets anders?

Tot slot brahmacârya, vaak vertaald met ‘kuisheid’ of ‘celibaat’. Maar het is meer: het is ook de eerste levensfase (asrama), de leerfase (tot ca. 25 jaar). In de Indiase traditie worden vier levensfasen onderscheiden. De eerste is die van leerling, van de jongeling die nog ongebonden is. De tweede fase is die van huisvader of huismoeder. Het gaat bij de studie van de Upanishads niet over wel of niet seks hebben. Dat heeft er niets mee te maken. Als het over wel of geen celibatair leven zou gaan, dan kan iedereen met een relatie of gezin wel stoppen met de studie van de Upanishads en dat zou ook betekenen dat zij geen toegang zouden hebben tot deze kennis.

Wel of geen seks is niet van toepassing voor de getalenteerde jonge ‘studenten’ die Pippalâda vragen willen stellen. Ik denk dat Pippalâda aan ze vraagt: blijf nog even student, wacht nog even met het starten van een gezin en blijf bij mij, gevestigd in diep geloof en vertrouwen dat je de kennis die je verlangt, zal ontvangen. Neem je vragen mee in je meditatie.

Brahmacârya heeft hier veel meer de betekenis van ‘heb je de tijd en ruimte om je volledig te wijden aan deze verheven kennis.’ Een gewoon mens is in onze wereld zo druk met relaties, gezin, werk, sport en andere activiteiten, dat er bijna geen tijd en ruimte is om diep te duiken in de kennis van de Upanishads. Er wordt dus gevraagd: creëer eerst tijd en ruimte en stel dan je vragen.

In India hebben we swami Krishnanada leren kennen in de Sivananda Ashram in Rishikesh. Er is een leuke anekdote die betrekking heeft op onze definitie van brahmacârya. Eens was er een buitenlander die aan de swami vroeg: ‘kunt u mij vertellen wat yoga is?’ Hij vertelde erbij dat hij weinig tijd had, want hij moest zijn vliegtuig halen om naar huis terug te keren. Swami Krishnananda antwoordde hem: ‘ga eerst je vliegtuig halen en ga naar huis. Kom terug als je tijd hebt, dan zal ik je vraag beantwoorden.’

Het belang van retraites

Wij hebben het meestal druk en hebben weinig tijd. Toch is het belangrijk om voor jezelf tijd in te ruimen en af en toe een retraite in te lassen. Dan ben je even helemaal ‘vrij’ en kun je je wijden aan dit soort kennis. Even een aantal dagen tijd voor ‘jezelf’ waar geen afleiding is en weinig prikkels zijn. Waar veiligheid is en waar je helemaal jezelf mag zijn. Dat is ‘moderne’ brahmacârya, het is de voorwaarde creëren om je met deze kennis bezig te kunnen houden en zelf te ervaren wat deze oude kennis je te vertellen heeft en hoe je haar kunt gebruiken in je eigen leven. Dit is één van de redenen waarom wij retraites organiseren.

Blijf onderzoeken of blijf mediteren. Kijk wat in je resoneert en wees niet te tevreden met alleen maar vertalingen. Woorden moeten je energie geven en je moet ze kunnen leven. Dan kunnen ze je inspireren en kan je in verbinding komen met de kennis die ‘voorbij de woorden gaat’ en deze gebruiken in je dagelijks leven.

Wil je reageren? Stuur dan een mailtje naar info@filosofieenmeditatie.nl 

 

Mediteer op ‘vrede’

/in , /door

In vrede houdt lijden op……

In de videostudies over ‘de verborgen kennis in de Bhagavad Gita’ hebben we gekeken naar de mantra: ‘in vrede houdt lijden op…’ (B.G. II, 65). Het is één van de vidya’s die in de yoga van kennis te vinden is. Het is zeker niet de enige manier om naar de yoga van kennis te kijken, maar wel een heel bijzondere. De vidya nodigt heel natuurlijk uit om het begrip ‘vrede’ mee te nemen in je meditatie en erop te blijven ‘dobberen’ en te kijken wat er boven komt.

In het begin van de meditatie op het begrip ‘vrede’ zal je ontdekken dat er allerlei beelden, meningen en ideeën opkomen t.a.v. dit begrip. Ze zijn gekleurd door tijd, traditie en je eigen ervaringen en meningen. Door het diep in je te dragen, komt het begrip in ‘beweging’, er ‘gebeurt’ iets. Het woord dat voor ‘vrede’ gebruikt wordt in de Bhagavad Gita is meestal shânti, maar in  B.G. II, 65 wordt prasâda gebruikt. Dit woord betekent rust of vrede. Het is een bijzonder begrip.

Ik leerde prasâda kennen als ‘dat wat je meeneemt uit de diepste stilte (vrede) van jezelf en mee naar buiten neemt om uit te delen…’

De Mettâ Sutta (de sutta van liefdevolle vriendelijkheid)

Al ‘dobberend’ op het begrip ‘vrede’ kwamen verschillende beelden bij mij op. Ten eerste was er de herinnering aan de Metta Sutta. Grappig genoeg waren er tijdens dit ‘gedobber’ meerdere gesprekken die onverwacht op het thema van de Metta Sutta uitkwamen en ook in de mails die ik ontving, ging het ineens over deze Sutta.

De Metta Sutta is een oude Boeddhistische Sutta die onderdeel uitmaakt van het Pali canon en uit slechts 10 verzen bestaat. De Nederlandse titel is ‘de Sutta van Liefdevolle Vriendelijkheid’. De Sutta begint ongeveer zo: ‘Als je werkelijk weet wat goed voor je is en je vertrouwt erop dat het mogelijkheid is om perfecte vrede te bereiken, weet dan dat je als volgt moet leven:…..’

Het begrip ‘vrede’

De Sutta beschrijft vervolgens hoe je moet leven, welke kwaliteiten je moet hebben om het pad te kunnen bewandelen dat leidt tot ‘perfecte vrede’. De vrede die als eindpunt beschreven wordt van de yoga van kennis en de vrede die beschreven wordt in de Metta Sutta, smelten samen in je meditatie. De vrede die je nu voelt is niet meer aan tijd, plaats en cultuur gebonden en is evenmin afhankelijk van je eigen begripsvermogen en evenmin van je eigen meningen of ideeën omtrent het begrip ‘vrede’. Het is iets dat een diep verlangen oproept.

Niet alleen in de Bhagavad Gita of Boeddhistische teksten wordt naar deze vrede verwezen, maar ook in het Christendom of Soefi teksten. Als je het eenmaal voelt, kom je het letterlijk overal tegen en ben je verbaasd dat je het vroeger niet hebt gezien. Soms lijkt het wel of wij eerder de zeldzame en diep verborgen dingen ontdekken dan de dingen die open en bloot voor onze voeten zijn te vinden.

Je moet het natuurlijk zelf voelen en je eigen weg en proces gaan, maar ter overweging geef ik je hier toch een vertaling van de Metta Sutta ter overweging en misschien voel je nu waarom de meeste invocaties in de Indiase geschriften eindigen met steeds weer dezelfde woorden: ‘moge vrede, vrede en vrede overal zijn’.

Videostudie over de Mettâ Sutta

Op zaterdag 27 maart 2021 van 10.00-12.00 uur zal er een videostudie gegeven worden over de Mettâ Sutta. Wil je meedoen? Geef je dan hier op.

Kosten: we vragen een vrijwillige donatie. 

Als je wil reageren en je ervaringen wil delen, stuur dan een mailtje naar info@filosofieenmeditatie.nl.

Tekst van de Mettâ Sutta

Mettâ Sutta

  1. Als je werkelijk weet wat goed voor je is
    En je er op vertrouwt dat het mogelijk is om perfecte vrede te bereiken,
    Weet dan dat je als volgt moet leven:
    Wees kundig, wees eerlijk en oprecht, wees zachtmoedig, vriendelijk sprekend en bescheiden;
  2. Wees tevreden en gelukkig met weinig verplichtingen en leidt een ongecompliceerd leven. Zie toe dat je zintuigen tot rust zijn gebracht, wees bedachtzaam en beheerst;
  3. En doe geen dingen die wijze mensen zouden afkeuren.
    (Mediteer dan als volgt:) Moge alle wezens gelukkig en veilig zijn
    Moge alle wezens gelukkig zijn tot in het diepste van hun hart.
  4. En denk aan ieder levend wezen, zonder onderscheid:
    De zwakke en de sterke, de kleinste en de grootste,
  5. Degene die je kan zien en die onzichtbaar zijn,
    Die dichtbij leven en ver weg leven,
    Wezens die nu leven of nog geboren moeten worden –
    Moge al deze wezens gelukkig zijn tot in het diepste van hun hart.
  6. Laat er op niemand neergekeken worden en laat niemand ooit bedrogen worden,
    Laat niemand door boosheid of vijandigheid een ander wezen leed toewensen.
  7. Zoals een moeder haar kind met haar leven wil beschermen,
    ontwikkel een grenzeloos groot hart voor alle levende wezens.
  8. Ontwikkel een grenzeloos groot hart vol vriendelijkheid voor het gehele universum,
    En zend liefde (mettâ) naar boven, naar onder en in alle richtingen,
    Zonder beperking en vrij van alle haat en vijandigheid.
  9. Of je nu op één plek verblijft, of rondreist,
    Of je nu zit of in bed ligt,
    In de uren dat je wakker bent, verblijf in dit heldere bewustzijn
    Die men het Verheven Leven noemt.
  10. Op deze wijze kom je tot het punt dat je geen meningen meer hebt,
    En op een natuurlijke manier zuiver leeft en je inzicht zuiver is.
    Laat het najagen van zintuigelijk plezier achter je
    En de cyclus van geboorte en dood stopt en je bent eindelijk volledig vrij.

 

 

 

Yoga en de kunst van het ‘niet doen’

/in , /door

Er is een vidya in de yoga van handeling die niet uitgebreid behandeld is in de videostudies. Het is desalniettemin een bijzondere vidya die het waard is om te overwegen en mee te nemen in je meditatie. Je kunt er heerlijk op ‘dobberen’:

De mens wiens handelingen vrij zijn van wensen en begeerten en wiens handelingen verbrand zijn in het vuur van kennis, wordt een wijze genoemd.
(B.G. IV, 19)

Dit vers wijst een richting aan die wij normaal gesproken niet gaan in ons leven: handelen zonder wensen. We doen altijd iets om iets te bereiken. Zelfs als we deze blog lezen willen we iets. Iets leren, ontvangen, ervan vinden etc. Kortom: we willen iets. En als we iets ‘willen’ dan moeten we ook iets ‘doen’.

We moeten altijd dingen ‘doen’

Ons leven wordt gedomineerd door dingen ‘te doen’. We moeten van alles en nog wat ‘doen’. ‘Niet doen’ beleven we vaak als een vorm van luiheid of als een wel verdiende vakantie van een leven dat vol staat van dingen ‘doen’.

Zelfs als we kijken naar de yoga van kennis en de yoga van handeling, moeten we van alles doen: we moeten gedisciplineerd zijn, moeten studeren, mediteren, onszelf beheersen, deugden beoefenen, vriendelijk zijn, geen meningen hebben (ook dat moeten we ‘doen’) etc.

Als we ons willen ontwikkelen of een ‘echt’ mens willen worden, vragen we ook ‘wat moet ik doen om een ‘echt’ mens te worden?’

De kunst van het ‘niet doen’

Als we kijken naar de yoga van handeling dan wordt gezegd dat ‘offer de hoogste vorm van handeling is’. Offeren is ook iets gaan ‘doen’. We moeten iets ‘geven’. Liefdadigheid en vrijgevigheid vragen ook om iets te ‘doen’. Kortom: we zijn continu op zoek naar wat we moeten ‘doen’ of ‘niet moeten doen’. Twee woorden zijn hierbij dominant: ‘doen’ en ‘moeten’. Maar er is ook een andere realiteit: de kunst van het ‘niet doen’. Wat is dat dan?

Al het doen verdwijnt en lost op bij iemand die vrij is van gehechtheid, die bevrijd is en wiens geest gevestigd is in kennis. Hij verricht zijn handelingen alleen als een offer (yajna).
(B.G. III, 23)

Hij die de gehechtheid aan de vruchten van handeling heeft opgegeven, altijd tevreden en van niets afhankelijk is, doet in werkelijkheid niets, zelfs al gaat hij door met handelen.
(B.G. IV, 20)

Dit zijn woorden om op te ‘dobberen’. In de Bhagavad Gita wordt het proces van ‘doen’ naar ‘niet doen’ (en verder!) heel gedetailleerd beschreven in de Yoga van Meditatie (VI, 10-32). De tekst beschrijft hoe meditatie zich op een natuurlijke wijze ontwikkelt, en in feite het hetzelfde proces is dat ‘spirituele discipline’ transformeert tot ‘liefde’. Ook is het de beschrijving van de natuurlijke ‘ontwikkeling’ van het offer.

De vijf stappen van de meditatie

Wat zijn deze vijf stappen? Als we de Bhagavad Gita erbij pakken en kijken hoe het proces beschreven is in het 6e hoofdstuk (verzen 10-32), het hoofdstuk over de yoga van meditatie, dan ziet het er als volgt uit:

  1. De eerste fase wordt gekenmerkt door voorschriften en regels die je ‘moet’ uitvoeren. Dit is een natuurlijke fase bij allerlei vormen van leren. Dit geldt ook voor het ‘offer’. Je ‘moet’ dit of dat doen en je ‘moet’ het doen met de juiste innerlijke houding etc.
  2. De tweede fase wordt gekenmerkt door de eigenschap dat je het al ‘doet’. Het is een onderdeel geworden van je gedrag. Je ‘moet’ het niet meer en je hoeft het niet te ‘doen’, want je ‘doet het al’.
  3. De volgende fase wordt gekenmerkt doordat er niet veel meer over is om te ‘doen’, omdat je het al bereikt hebt of hebt ontvangen. Als je erop ‘dobbert’ zal je zien dat je het al hebt ‘gekregen’ of is ‘gegeven’.
    Deze fase in de meditatie (maar ook bij het ‘offeren’, geven, inspanning leveren etc.) wordt gekenmerkt door de kunst van het ‘niet aanraken’
  4. Nu volgt de fase dat meditatie continue meditatie wordt en als je naar offer kijkt, worden alle handelingen onderdeel van het offer. Kijk je naar discipline, dan verdwijnt het begrip ‘discipline’ en transformeert het zich tot ‘liefde’. Eenmaal tot de liefde gekomen, zal je het woord ‘discipline’ nooit meer gebruiken, hoewel je prima weet wat het betekent en weet dat je het jaren lang gebuikt hebt.
  5. Tot slot de 5e fase: in deze fase verdwijnen ‘ik’ en de ‘ander’. Alles is met alles verbonden en alles maakt deel uit van één, ondeelbaar geheel. Alle zelfzuchtige motieven zijn opgelost en zelfs het begrip ‘ik’ is veranderd of nog beter gezegd, verdwenen. Er is geen offeren of niet offeren meer. Er is geen meditatie of niet meditatie meer.

Deze verzen komen uit de yoga van meditatie, maar hebben evenzeer betrekking op het begrip offer.

Ik kan hier nu niet te diep ingaan op de vidya’s uit het 6e hoofdstuk van de Bhagavad Gita, maar als je er meer over wilt horen, bekijk dan (nog) eens de video’s over de ‘vidya’s in de yoga van meditatie’ die op ons YouTube kanaal staan (filosofie en meditatie). Je kan ze ook vinden via de pagina ‘media’ op onze website.

Een heel bijzonder aspect van de vidya-meditatie

/in , /door

Tijdens een van de recente videostudie bijeenkomsten, stuitten we bij toeval op een bijzonder aspect van de vidya-meditatie. Ik vond het zo bijzonder dat ik het graag met jullie wil delen. Het is niet alleen met je verstand te begrijpen, je moet het ook voelen, zoals je ook muziek hoort en door je heen laat gaan. Laten we kijken of deze blog in staat is je mee te nemen en te laten ervaren wat er gebeurde.

De vidya-meditatie

Allereerst nog even ‘wat is een vidya-meditatie?’ Zoals al eerder beschreven is in verschillende blogs en in verschillende videostudies die op ons YouTube kanaal staan (je kunt ze daar nakijken en beluisteren), is een vidya-meditatie een vorm van Upasana meditatie. Dat houdt in: is een devote meditatie. Upsana betekent: ‘neerzitten bij’. Bij wat? Bij het Allermooiste, Goddelijke, je hoogste Ideaal etc. Vidya zelf betekent ‘kennis’ of ‘wetenschap’. Het is een vorm van meditatie die je van de context gebonden kennis stap voor stap voert naar de plaats- en tijdloze, cultuurloze, eeuwige kennis voert. Een prachtige meditatievorm.

Vidya-meditatie werkt twee kanten op

Wat misschien niet zo duidelijk is, is dat de vidya-meditatie twee kanten op werkt. De ene kant is dat je met steeds diepere kennis in aanraking komt, maar de andere kant is dat ook je uitgangspunt, je innerlijke houding waarmee je mediteert, verandert. Deze twee bewegingen gaan hand in hand.

Dit ‘tweevoudige’ proces werd mij weer eens heel duidelijk toen we bezig waren met de volgende studie. We waren bezig met de basisprincipes van het Boeddhisme. Een prachtige leer en filosofie. Zoals je waarschijnlijk weet begint de Boeddhistische leer met de Drie Kenmerken van het Bestaan. Daarna komt er een deel dat meestal vergeten wordt, nl. het beschrijven van een ethica die eigenlijk een beschrijving is van wat genoemd wordt de Middenweg. Een diep filosofisch begrip dat ook in ander filosofieën, zoals het Taoïsme, een belangrijke plaats inneemt. Het beeld, het begrip en de ervaring die je hebt van de Middenweg, zijn heel bepalend voor het vervolg van Boeddha’s leer en filosofie. Hierna komen nl. de Vier Nobele Waarheden, die bij de meeste mensen wel bekend zijn: (1) er is lijden, (2) er is een oorzaak voor het lijden, (3) er is een oplossing voor het lijden en (4) het Achtvoudige Pad.

Meditatie op ‘lijden’

Wat we aan het doen waren is het begrip ‘dukkha’ dat meestal als ‘lijden’ wordt vertaald, mee te nemen in onze meditatie. Het stil overwegen, het ‘dobberen op’ en ‘diep in je laten rusten’ en ‘alleen maar observeren wat er gebeurt’, kan hele verhelderende inzichten geven. Echter, wat vaak vergeten wordt, is dat dit proces gekleurd wordt door de innerlijke houding waarmee je aan de meditatie begint. Je eigen ervaringen, beelden, ideeën etc. van ‘lijden’ bepalen je vertrekpunt en de richting van deze meditatie. Het is niet een ‘objectief’ of ‘neutraal’ proces en dat hoeft ook niet!

Als je dit overweegt dan krijg je misschien gevoel voor het belang van de ‘juiste’ voorbereiding. Iedereen heeft zo zijn eigen ervaringen met het begrip ‘lijden’. Als je een te kort ervaart van geld, materiele dingen, liefde, aandacht, ontwikkelingsmogelijkheden, gezondheid, vrijheid van denken en handelen etc. dan kleuren deze ervaringen je meditatie. Je kunt op verschillende manieren naar het lijden kijken. Eén manier heb ik hierboven al beschreven: het ervaren van een tekort voor jezelf. Een andere manier is het ervaren van het lijden van anderen. Niet alleen het lijden van andere mensen, maar ook het lijden van dieren, planten en van de aarde als geheel. Ook is er lijden als  je voelt dat je aandacht en liefde beperkt zijn en je soms niet verder kan.

Woorden uit de Mettâ Sutta

Ik geef je hierbij een paar woorden uit een beroemde Sutta, de Mettâ Sutta, die je kunt gebruiken voordat je met je vidya-meditatie begint. Deze woorden worden dan als het ware meegenomen in het proces van je meditatie en vermengen zich met de kennis waarop je mediteert.

Zoals een moeder haar kind met haar leven wil beschermen,
ontwikkel een grenzeloos groot hart voor alle levende wezens.
Ontwikkel een grenzeloos groot hart vol vriendelijkheid voor het gehele universum,
En zend liefde (mettâ) naar boven, naar onder en in alle richtingen,
Zonder beperking en vrij van alle haat en vijandigheid.
(Mettâ Sutta 7,8)

Het zijn woorden die mij erg aanspreken. Je voelt ook vaak dat je deze maat niet kunt leven. Ze doen mij denken aan de legendarische woorden van de Zenmeester Ryokan: ‘ach, was mijn pij maar groot genoeg’. Maar je moet natuurlijk je eigen woorden ter overweging vinden die je dan mee kunt nemen in je meditatie.

Vidya-meditatie: een bijzonder proces

Hoe dan ook, het vertrekpunt, de innerlijke houding waarmee je de meditatie begint is erg belangrijk. Wat het bijzondere van de vidya-meditatie is, is dat hij je niet alleen stap voor stap verder leidt in de kennis en je voorbij de tijdelijke aspecten van de kennis voert, maar de diepere lagen van de kennis ook weer terugspiegelt en zo stap voor stap je innerlijke houding en het beeld dat je hebt van jezelf verandert. Deze meditatie voert je niet alleen mee naar de diepte van wat ‘lijden’ is, maar toont je ook hoe je zelf in het leven staat en nodigt je uit om een stap te zetten richting een grotere maat. Het zetten van deze stap leidt weer tot een nieuw inzicht in wat ‘lijden’ is en dat leidt weer tot het zetten van een nieuwe stap, enzovoorts. Een mooi proces om mee te maken. Ik hoop dat dit mee te voelen is.

Als je wil reageren op deze blog, stuur mij dan een mailtje naar

info@filosofieenmeditatie.nl